شش مرحله برای پرورش بازیکنانی در سطح جهانی ورزش والیبال،مرحله دوم:مرحله پایه ها
مرحله دوم: مرحله پایهها
این بخش به اهمیت یادگیری مهارتهای حرکتی پایه و به ویژه توسعه ظرفیتهای جسمانی و دامنه ای از حرکات عضلات که مرتبط می باشد با راه رفتن، دویدن، پریدن، لی لی کردن، کنترل حرکات بدن و مهارت های پرتاب کردن و گرفتن و البته توسعه چابکی، تعادل، هماهنگی و سرعت می پردازد.
بر روی بنیانی از حرکتهای پایه که در طول دوره شروع فعال توسعه پیدا کرده است، تقریباً بازه زمانی بین سنین 6 تا 8 سالگی (برای دختران) و 6 تا 9 سالگی (برای پسران) دورهای بسیار مهم برای پرورش بیشتر مهارتهای پایهی اولیه و یادگیری و توسعه مهارتهای پایه سطح بالاتر به شمار می رود. این مهارتهای پایه برای ساخت مخزن و انباری از مهارت ها و قابلیتهایی که می توانند در سالهای بعد و در دوره یادگیری به عنوان مهارت های ورزشی مورد استفاده قرار گیرند، مرحله و دوره ای مهم و حیاتی است.
سیر تکاملی مهارت ها
همانطور که بدن انسان توسعه یافته و بالغ می شود و موقعیتهایی را دارد تا حرکات پایه را در محیطی ایمن و پر هیجان تمرین کند، سیر تکاملی و پیشرفت در دامنه حرکات و کیفیت مهارتهایی که کودک میتواند انجام دهد به وجود می آید. در مرحله شروع فعال، کودکان حرکات پایه برای نشستن، ایستادن، راه رفتن و دویدن را پرورش میدهند؛ با گذر زمان و رسیدن به مرحله پایهها، بیشتر کودکان در این مهارتهای پایه، اکنون به سطح مطلوبی رسیدهاند و آماده یادگیری مهارتهای پایهی سطح بالاتر هستند.
مهارتهای حرکتی پایهای که کودکان در این مرحله میآموزند، پایه و سنگ بنایی برای یادگیری مهارتهای ویژه در ورزش تخصصی خواهد بود. بدون مبنایی محکم از اجرای مناسب مهارتهای حرکتی پایه (دویدن، پریدن، پرتاب کردن و گرفتن توپ، تعادل و کنترل بدن و… )، یادگیری مهارتهای تخصصی ورزشی به طور فزایندهای دشوار خواهد شد.
مهارتهای حرکتی پایه
متأسفانه لیست واحد و کاملی از مهارتهای حرکتی مهم پایه که نونهالان باید در این مرحله بیاموزند وجود ندارد، ولی بسیاری از کارشناسان و نویسندگان خبره سه دستهبندی کلی برای این مهارتهای حرکتی پایه در نظر گرفته اند:
- تعادل و کنترل بدن
- مهارتهای پایهی حرکتی مانند؛ راه رفتن، دویدن در جهات مختلف، پریدن، لی لی کردن.
- مهارتهای اجرا با دست؛ مانند پرتاب کردن و گرفتن توپ، ضربه زدن به توپ با دست یا راکت.
از سوی دیگر میتوان مهارتهای پایه را با توجه به محیطی که اجرا میشوند به
4 دسته تقسیمبندی نمود:
1- روی زمین ( راه رفتن، دویدن در جهات مختلف، لی لی کردن، پریدن)
2- در آب ( شنا کردن، حرکت در زیر آب، بازی در آب و … )
3- روی یخ یا برف؛ و روی شن های ساحل ( اسکی، اسکیت، دویدن در ساحل و … )
4- در هوا (پریدن و انجام یک فعالیت در هوا، فرود متعادل، حفظ تعادل بدن در هوا، چرخیدن در هوا، ضربه زدن در هوا و …).
در گذشته نونهالان مهارتهای پایه را در خانه، مدرسه و جامعه (کوچه و پارک و…) میآموختند، امروزه با توجه به زندگیهای مدرن آپارتمانی، محدودیتهای زیادی برای نونهالان و خانوادهها به وجود آمده است. بنابراین نقش مدارس و جامعه در این مورد افزایش یافته و مهمتر شده است. و موضوعی که نباید از آن غافل شد این است که ما به عنوان مربیان والیبال نباید توسعه مهارتهای پایه را در بازیکنان دست کم بگیریم. این مهارتها برای پرورش بلند مدت بازیکنان واجب و ضروری هستند و به آنها کمک میکند تا در آینده ورزشکار بهتری باشند و ظرفیتهای جسمانی خود را بهتر پرورش دهند.
مهارتهای حرکتی پایه مانند پرتاب کردن و گرفتن توپ با یک دست و دو دست، پریدن درجا و پریدن در حرکت، دویدن به سمت جهات مختلف، توانایی انجام فعالیت در هوا و فرود متعادل، توانایی جست و خیز کردن موزون، مهارت در ضربه زدن به توپ با قدرتهای مختلف و در جهات مختلف و … ، همگی در آینده به نونهالان کمک میکنند که تبدیل به بازیکنان والیبال بهتری شوند و یا اگر میخواهند در رشتهی دیگری به فعالیت ادامه دهند، تبدیل به ورزشکاران بهتری بشوند. از سوی دیگر پرورش چابکی، تعادل، هماهنگی و سرعت در این مرحله باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. وظیفه مربیان فعال در این ردههای سنی میباشد که تمریناتی کارآمد را برای پرورش مهارتهای مذکور در نونهالان برنامه ریزی و سازماندهی نمایند.
یادگیری و آموزش مهارتهای حرکتی پایه
اگرچه کودکان با سرعتهای متفاوتی یاد میگیرند و بالغ میشوند، تقریباً همه کودکان مهارتهای حرکتی پایهی خود را در توالی و فازهای مشابه یاد میگیرند.
همانطور که یک کودک رشد میکند و توسعه می یابد (بالغ میشود)، سلولهای عصبی اتصالات بیشتری برقرار میکنند، و در عین حال عضلات بدن قویتر میشوند. تا زمانی که مغز به بلوغ و تکامل کافی نرسد، و عضلات به میزان کافی قوی نشده باشند، کودک به سادگی نمیتواند یک مهارت را بیاموزد و تلاش در آموزش دادن به کودک تأثیر کمی خواهد داشت. آنچه که در این مرحله مهم است، این است که محیطی سرشار از جابه جاییها و حرکات متنوع برای کودکان و نونهالان فراهم شود که هم ایمن و هم چالشی باشد. فراموش نکنیم که تمرینات برای نونهالان باید شاداب و در شکل بازی و سرگرمی باشند.
در نقطه معینی از توسعه و بلوغ، همه سختافزارها ( عضلات و عصبها ) به اندازه کافی توسعه می یابند به طوری که کودک پتانسیل اجرای یک مهارت ویژه را داشته باشد (فاکتور آمادگی). اکنون آنها باید مهارتها را یاد بگیرند و آموزش مربیان تأثیر گذار خواهد بود. همانطور که مهارتهای پایه به طور طبیعی در کودکان پرورش یافته و رشد می کنند، میتوان با بهرهگیری از تمرینات لذت بخش و متنوع و با استفاده از وسایل و تجهیزات کمک آموزشی سرعت این یادگیری را بسیار اضافه کرد. آنچه که در آموزش به نونهالان بسیار مهم است، تمرینات به شکل بازی و سرگرمی، توسعه ظرفیت های جسمانی، تعداد تکرارهای بالا، شادابی و لذت از تمرین، احساس موفقیت و کسب اعتماد به نفس است؛ لذت و اعتماد به نفسی که تا پایان عمر با آنها همراه خواهد بود.
زمان بهینه برای یادگیری مهارت
برای همه مهارتهای پایه، این دوره «بهترین» زمان برای یادگیری میباشد. با بهرهگیری از دستورالعملهای ساده و کوتاه (کلیدی) و بازیهای متنوع با تکرار بالا میتوان یادگیری را بهبود بخشید و سود زیادی نصیب نونهالان نمود. با این که بهترین زمان یادگیری برای کودکان و نونهالان متفاوت است، اما حدوداً این دورهی سنی بهترین زمان برای یادگیری مهارتهای پایه، پرورش اعتماد به نفس در اجرای آنها و بازی با دوستان و همسالان میباشد.
– چهره بازیکنان فاکتوری تعیین کننده است که آیا از تمرین لذت میبرند یا نه؟
– میتوان تمرینات ساده تصویر سازی ذهنی را در انتهای جلسه تمرین انجام داد.
– نباید خیلی جنبههای تاکتیکی و استراتژیکی را وارد تمرین نمود.
– میزان آب رسانی به بدن و نوشیدن مایعات در کودکان و نونهالان بسیار مهم است. چرا که نونهالان خیلی سریع دچار بیآبی و گرما زدگی میشوند. رنگ ادرار شاخصی مهم در تعیین میزان آب رسانی به بدن میباشد ( هر چه رنگ ادرار روشنتر باشد یعنی آب رسانی به بدن خوب انجام گرفته است)؛ که با توچه به شرایط فرهنگی جوامع و محیطهای مختلف این موضوع میتواند به نونهالان آموزش داده شود.
در پایان تمرین حتماً باید یک فعالیت بازی گونه و با نشاط انجام داد و سپس روی عضلات مهم و اصلی حرکات کششی انجام داد.
– در پایان تمرین هم کودکان باید به میزان کافی آب بنوشند و یک میان وعده مانند شیر، سیب، موز، کلوچه، کیک، ساندویچ خانگی و یا … میل کنند و حتماً بعد از رسیدن به خانه دوش بگیرند؛ در همهی جلسات تمرین باید این موارد را به نونهالان گوشزد نمایید.
– بازیکنان و والدین را آموزش دهید تا با بهره گیری از نوشیدنی و خوراکی مناسب برای بعد از تمرین به ریکاوری اهمیت دهند.
– کودکان ممکن است به دلیل رفتار نا مناسب مربی و یا احساس عدم موفقیت، بازی و ورزش را رها کنند، یا حتی ممکن است به خاطر اینکه با دوستان خود در یک گروه نیستند، تمرینات را ادامه ندهند و یا با شور و شوقی که لازمهی یادگیری است در تمرینات حضور نیابند؛ در نتیجه محیط تمرین باید مثبت، حمایت کننده، فراگیر و شاداب باشد.
– بیش از هر چیز دیگر کودکان در این مرحله نیاز به حمایت مثبت مربی، تمرینات با نشاط و لذت بخش و متنوع دارند تا به حضور در تمرینات ادامه دهند.
آماده سازی ذهنی و روانی
اگرچه این مرحله برای آغاز تمرینات ذهنی و روانی به شکل ساختار یافته خیلی زود است، ولی نونهالان توانایی تصویرسازی ذهنی واضح را دارند، بنابراین مربیان میتوانند با ایجاد محیطی با نشاط و فراگیر تصویرسازی ذهنی آنها را تحریک کنند. فعالیتهای خلاقانه در تصویرسازی ذهنی میتواند بازیکنان را آماده کند تا برای انجام تمرینات ساختار یافته ذهنی در مرحله بعد آماده شوند. بعضی از بازیهای خلاقانه گروهی کوچک که شامل مفاهیم تاکتیکی پایه ( یافتن فضای خالی در زمین حریف، یافتن راه حل برای پیروزی بر حریف، فعالیت به عنوان یک تیم) و مهارتهای ذهنی ( هدفگذاری، انگیزه، ارتباط برقرار کردن) باشد، باعث میشود تا بازیکنان از تمرینات بیشتر لذت ببرند و در عین حال احترام گذاشتن به همتیمی و حریف و رعایت قوانین بازی را نیز بیاموزند.
استفاده از روشهای ساده برای اندازهگیری اینکه نونهالان چقدر از تمرینات لذت میبرند، میتواند در توسعه و اصلاح برنامههای تمرینی مورد استفاده قرار گیرد. شاید فقط چند ثانیه به طول انجامد تا مربی از نونهالان بپرسد که آیا از تمرین انجام شده لذت بردهاند یا نه؟ با انجام این کار نونهالان احساس میکنند که مربی به نظر آنها احترام میگذارد و همینطور آنها برای ارزیابی دقیقتر تمرین در مراحل بعدی آماده میشوند.
شخصیت
در این مرحله نونهالان همکاری با دیگران را آغاز کرده و از حالت خودمدار و خودمحور به حالتی که بیشتر به دیگران احترام میگذارد حرکت میکنند. با این حالت تمرکز اصلی کودکان هنوز روی این است که از هر موقعیتی چه چیزی میتوانند به دست آورند. یک تمرکز خود محور هنوز در بین نونهالان این دوره رایج است، و کودکان اغلب به دلیل اینکه آنچه را که میخواهند به دست نمیآورند، یک فعالیت را ترک میکنند. البته کودکان ممکن است به دلایل زیادی یک فعالیت را ترک کنند؛ مانند: خطاهای متوالی و احساس عدم موفقیت، هم گروه نبودن با دوستان و یا اینکه خیلی کم با توپ تماس دارند.
بیش از هر چیز دیگر، نونهالان در این مرحله نیاز به لذت بردن از تمرین دارند و برای ادامه دادن به مشارکت در تمرین، نیاز دارند که این لذت بردن حفظ شود. همانطور که در طول این مرحله از نظر شناختی توسعه پیدا می کنند، شروع به درک اهداف فعالیتها و تمرینات مختلف خواهند نمود. به خاطر اینکه گستردگی توجه این کودکان کوتاه است، دستورالعملهای مربی همیشه باید گویا، واضح، دقیق و جذاب ( با بهرهگیری از مثالهایی کودکانه و جالب) باشد. این مرحله زمانی عالی برای استفاده از خلاقیت به منظور دستیابی به اهداف پرورشی و توسعهای در بازیکنان میباشد.
در طول این مرحله کودکان شروع به درک دنیای اطراف خود نموده و با روش کودکانه خود به دنبال عدالت میگردند (مثلاً باور دارند که هر کس باید یک توپ برای خودش در طول تمرین داشته باشد). آنها همینطور میخواهند که مورد تأیید و تشویق قرار گیرند. مربیان باید مراقب باشند که با همه نونهالان رفتاری یکسان داشته باشند و همینطور به نونهالان کمک کنند تا مفاهیم پایه احترام به دیگران (کودکان دیگر و مربیان) را بیاموزند. در این مرحله مربیان نقش مهمی در آموزش قوانین والیبال دارند.
نکات کلیدی این مرحله:
- لذت بردن و شاداب بودن
- ایجاد بنیانی پایه از ارزش های مرتبط با عدالت و احترام
- آموزش قوانین پایه بازی
برای دختران
در طول مرحله پایه ها کودکان در حال ادامه دادن به توسعه مهارت های ظرفیت جسمانی هستند. برای نونهالان دختر نحوه جابه جایی های مناسب مرتبط با پایین تنه باید مورد توجه ویژه قرار گیرد ( مانند دویدن، پریدن، لی لی کردن، فرود متعادل و … ) چرا که آنها نسبت به آسیب های پایین تنه مستعد تر هستند. در آموزش مهارت جدید حتماً مطمئن شوید که نونهالان دختر به طور مساوی در تمرین حضور دارند و از موقعیت برابر با تکرارهای مشابه برخوردارند.
تغذیه مناسب برای سلامتی و عملکرد ورزشی بهینه در هر سنی حیاتی است. به همین دلیل مهم است که ایجاد عادات غذایی مثبت در زودترین زمان ممکن آغاز شود. در طول مرحله پایهها، نونهالان دختر می توانند اهمیت ایجاد تعادل و تناسب در انرژی دریافتی و انرژی مصرفی را یاد بگیرند. مربیان و والدین میتوانند به آنها توضیح دهند که آنها برای برآورده ساختن نیازهای مربوط به رشد و همینطور تأمین انرژی لازم برای انجام مناسب تمرینات، نیاز به تغذیه مناسب و انرژی کافی دارند. همینطور در طول این مرحله دختران می توانند شروع به شناسایی بهترین منابع غذایی برای هر یک از درشت مغذیها (کربوهیدرات، پروتئین، چربی) و ریز مغذیهای کلیدی ( آهن، کلسیم) نمایند. والدین نقشی کلیدی در ایجاد یک نمونه مناسب تغذیه ای و حمایت از عادات غذایی مثبت دارند.
نکات کلیدی در این مرحله:
- دامنه وسیعی از تمرینات را برای همه مهارتهای حرکتی پایه در محیطهای مختلف سازماندهی نمایید.
- تکنیک درست مربوط به حرکات و جابه جاییهای پایین تنه را آموزش دهید.
- عادات غذایی مثبت را آموزش دهید و مدل مناسبی باشید( برای والدین).
مسابقات
- تأکید در این مرحله، باید روی 1- لذت بردن، 2- مشارکت، 3- احساس موفقیت و 4- پرورش مهارت های پایه باشد. کودکان، بزرگسالان کوچک نیستند.
- جشنواره ها و فستیوال ها بهترین نوع برگزاری مسابقه در این مرحله هستند، چرا که هر 4 اولویت این مرحله تقویت می کنند.
- به جای تأکید روی برنده شدن باید روی پرورش مهارتها، لذت بردن و مشارکت، تعداد تماس های بالا با توپ و احساس موفقیت تمرکز نمود.
- مسابقات در این مرحله باید نوعی ارزیابی از میزان پیشرفت نونهالان در مهارتها و حرکت های پایه باشد، و اینکه چطور بازی والیبال را انجام می دهند، و از نظر روانی و رفتاری چگونه هستند.
نقش والدین
- قراردادن کودکان و نونهالان در ورزشها و فعالیتهای متنوع برای یادگیری دامنه وسیعی از حرکات و مهارت ها. حضور در 3 یا 4 رشته ورزشی متنوع ( هم ورزش های گروهی و هم ورزش های انفرادی) که باعث افزایش قدرت، انعطاف پذیری، چابکی، تعادل، هماهنگی، سرعت و مهارت های تصمیم گیری کودکان شود.
- ایجاد محیطی برای افزایش لذت، آمادگی و تناسب جسمانی و مهارت های پایه؛ به این ترتیب مهارت های اجتماعی و ارتباطی آنها به واسطه حضور در محیط مثبت ورزشی تقویت می شود.
- فراهم آوردن زمان و شرایط مناسب و ساختار نیافته، برای بازی و ورزش آزادانه با دوستان و گروه همسالان.
- فراهم آوردن غذا، میان وعده و نوشیدنی ( برای قبل از تمرین، در طول تمرین و بعد از تمرین)؛ ایجاد عادات غذایی مناسب در کودکان و نونهالان.
- فراهم ساختن غذا و میانوعدهی متعادل، مناسب و مورد علاقه کودکان برای صبحانه، مدرسه و بعد از تمرین، باعث می شود تا نونهالان و کودکان خوراکی ها و غذاهای نامناسب و فست فودها را کمتر مصرف کنند.
- محدود کردن زمان مشاهده تلویزیون و بازی های رایانه ای
- والدین و دیگر اعضای خانواده به عنوان الگوهای اصلی و تأثیرگذار کودکان و نونهالان، باید در زمینه ورزش و تغذیه هم اینگونه باشند.
- اطمینان حاصل کردن از میزان و کیفیت خواب نونهالان
- فراهم ساختن موقعیتهایی مناسب برای ورزش کردن و فعالیت جسمانی خانوادگی و فامیلی.
لیست بایدهای مرحله پایه
- لذت بخش و جذاب بودن همه تمرینات و فعالیتها؛ مثبت و حمایت کننده بودن محیط تمرین و به ویژه رفتار مربی.
- حضور کودکان و نونهالان در چندین رشته ورزشی (هم ورزش گروهی و هم ورزش انفرادی و با الگوهای حرکتی متفاوت) برای توسعه بهینه مهارتهای پایه و قدرت تصمیمگیری در شرایط مختلف و همین طور احتمال موفقیت بیشتر در آینده.
- درصورت امکان، حضور نونهالان و کودکان در برنامهها یا فعالیتهایی که نیازمند دامنه وسیعی از حرکات و فعالیتها باشد.
- تمرین و ماهر شدن در مهارتهای حرکتی پایه قبل از معرفی و آموزش مهارتهای ویژهی ورزشی.
- تأکید روی توسعه و پرورش چابکی، تعادل، هماهنگی و سرعت.
- استفاده از بازیهایی برای پرورش قدرت، استقامت و انعطافپذیری.
- توسعه و پرورش قدرت با استفاده از تمرینات و فعالیتهایی که از وزن بدن استفاده میکند.
- معرفی قوانین پایه بازی و اخلاق ورزشی.
- مطمئن شوید که اندازه، وزن و طراحی وسایل و تجهیزات مناسب برای کودکان است. از وسایل ایمن، جذاب و کارآمد در پرورش بازیکنان بهره بگیرید.
- به امتیازات توجه نکنید! روی یادگیری، تعداد تکرار بالا، تلاش، لذت بردن و ریسک پذیری تمرکز کنید.
- در دام تخصصی شدن زودهنگام نیافتید. پرورش ورزشکاری همه کاره در این مرحله بسیار سودمندتر و آینده نگرانه تر است.
خلاصـه ی مرحله پایه ها
مرحلهی پایه ها مرحله ای است که کودکان و نونهالان گسترهی وسیعی از حرکات و جابهجاییها و مهارتهای ورزشی و همینطور سرعت، چابکی، تعادل و هماهنگی را باید پرورش دهند. کلیدی ترین فاکتور در این مرحله، لذت بخش بودن تمرینات و لذت بردن کودکان و نونهالان از ورزش و فعالیت جسمانی می باشد. هرچه قدر که کودکان و نونهالان از یادگیری مهارتها بیشتر لذت ببرند، احتمال اینکه در آینده در ورزش و والیبال بمانند افزایش پیدا خواهد کرد، که در این میان رفتار مثبت، حمایت گر و پرانرژی بودن مربی بسیار تعیین کننده است. از آنجا که مهارت های حرکتی و ورزشی پایه، اجزا و بنیانهای سازنده برای یادگیری مهارتهای ویژه و تخصصی ورزشی در آینده هستند، کودکان و نونهالان باید موقعیت آن را داشته باشند که گسترده ی وسیعی از مهارتهای پایه را توسعه داده و در آنها ماهر شوند. به دلیل اینکه یک پایه محکم و استوار از مهارتهای یادگرفته شده، باعث گشوده شدن درهای یادگیری مهارتهای تخصصی ورزشی میشود، کودکان و نونهالان باید مهارتهای پایه متنوعی را در روی زمین، هوا، آب و در صورت امکان روی برف و یخ بیاموزند. تمام تمرینات، بازیها و وسایل مورد استفاده باید متناسب با سطح توسعه ( توسعه جسمانی، ذهنی، روانی و شناختی) و تواناییهای بازیکنان باشد.
یکی از نکات کلیدی در ساختن پایه ای استوار برای موفقیتهای آتی نونهالان، حضور مستمر در فعالیتهای متنوع ورزشی و فعالیتهای جسمانی میباشد که بعدها برای موفقیت در ورزش تخصصی کمک زیادی به آنها در طول زندگی میکند. در این میان نقش تصمیمسازان امور ورزش، سلامت و آموزش و پرورش، والدین، معلمان ورزش، مربیان، و رسانههای تصویری، و به ویژه آموزش و پرورش بسیار مهم و تعیین کننده است؛ چراکه
این مرحله بخشی مهم در فرآیند استعدادسازی میباشد. بنابراین باید فعالیت گسترده و عمیقی در راستای آگاه سازی والدین و معلمان در این زمینه صورت گیرد و به طور جدی پیشنهاد میشود که زمان ورزش و فعالیتهای جسمانی با برگزاری کلاس های فوق برنامه و جشنواره ها، حداقل به 4 تا 6 ساعت ( با توجه به سن نونهالان) در مدارس ابتدایی افزایش یابد، و ورزش هایی مانند شنا، ژیمناستیک، بازیهایی که شامل انواع دویدن و هماهنگی میشوند، بسکتبال، هندبال، فوتبال و … حتماً مورد تأکید ویژه قرار گیرند.
دیدگاهتان را بنویسید