ویژگی‌های یک بازیکن مستعد و شایسته در والیبال

ویژگی‌های یک بازیکن مستعد و شایسته در والیبال

بنابر آنچه که درباره‏ ویژگی های منحصر به فرد والیبال و ویژگی های والیبال پیشرفته عنوان شد؛ یک بازیکن مستعد و شایسته‏ی والیبال باید علاوه بر شرایط عمومی مانند داشتن سلامت ذهنی و جسمی کامل برای انجام تمرینات ورزشی سنگین، نداشتن ناهنجاری جسمانی و آسیب دیدگی مزمن و ضعف بینایی؛ از قد و اندام مناسب ( مانند دست‌ها و پاهای کشیده و … )، آمادگی حرکتی و هماهنگی خیلی خوب، چابکی و چالاکی بالا، پرش و توان انفجاری بالا، سرعت یادگیری و آموزش پذیری خوب، کنترل توپ، تمرکز، نگرش رشد یافته و قدرت ذهنی، توانایی کار تیمی، همکاری و ارتباط مثبت، بازیخوانی و پیش بینی و تصمیم گیری؛ مهارت بازی در چارچوب برنامه و تاکتیک تیم و در عین حال استفاده از خلاقیت فردی، برخوردار باشد.

به طور کلی می توان ویژگی های یک بازیکن مستعد و شایسته والیبال را در سه مورد دسته بندی کرد؛ که ایده آل این است که بازیکنان در همه‏ی موارد عالی باشند ولی اگر بازیکنی در یک مورد دارای شرایط مناسبی نیست باید در دو مورد دیگر شرایطی بسیار عالی برای خود به وجود آورد. هر چند با توجه به پست های تخصصی مختلف اهمیت هر کدام از موارد متفاوت است؛ مثلاً در مورد لیبرو شرایط قدی از اهمیت بسیار کمی برخوردار است.

1. سرعت ( سرعت جابه جایی، سرعت دست در آبشار و سرویس و … )، چابکی، تنوع و خلاقیت بالا
2. توانایی بازی در ارتفاع بالا در دفاع روی تور و آبشار ( که نیازمند قد و اندام مناسب و توان انفجاری بالا می‌باشد).
3. عالی بودن در مهارت‌ها ( مهارت‌های تکنیکی از قبیل کنترل توپ، توپگیری، دریافت سرویس، حمله، سرویس و دفاع روی تور؛ و ارسال پاس برای پاسور و لیبرو؛ مهارت‌های ذهنی از قبیل عشق و علاقه به والیبال، اراده و انگیزه برای رسیدن به اوج عملکرد، کار تیمی، نگرش رشد یافته و قدرت ذهنی؛ بازیخوانی و تصمیم‌گیری)

در بین موارد ذکر شده مواردی قابل آموزش و بهبود هستند ولی مواردی را نمی توان آموزش داد و یا بهبود بخشید؛ مانند قد و اندام مناسب. مواردی نیز خیلی کم قابل بهبود هستند و وابستگی زیادی به عوامل ژنتیک و سابقه‏ی تمرینی و آمادگی حرکتی کسب شده توسط بازیکن در دوران کودکی و قبل از سن بلوغ دارند، مانند سرعت و هماهنگی. در آزمون‌های اولیه اسعدادیابی پس از بلوغ  باید بیشتر روی این موارد تمرکز نمود. از سوی دیگر رشد شخصیتی و تکامل ذهنی و روانی و نگرشی بازیکنان تا سال‌ها پس از بلوغ ادامه دارد، و همینطور مهارت تصمیم‌گیری و خلاقیت بازیکنان با توسعه قابلیت شناختی و اعتماد به نفس و تجربه‏ی آنها توسعه می‌یابد. بنابراین در طول فرآیند تکامل و به اوج رسیدن بازیکنان باید دیگر موارد ذهنی و روانی و تکنیکی را با توجه به پست تخصصی؛
در یافتن بازیکنان مستعد و شایسته مد نظر قرار داد. تمام این موارد ما را به این نتیجه می‌رساند که استعدادیابی در والیبال فرآیندی پیچیده و مستمر می باشد و ارتباط تنگاتنگی با پرورش استعدادها و فرآیند رشد و تکامل بازیکنان دارد. موضوع بسیار مهم دیگر این است که تا قبل از بلوغ نباید هیچ تصمیم تعیین کننده ای درباره‏ی حذف هیچ بازیکنی گرفت، بلکه باید به جستجوی استعدادهایی که در والیبال مشغول نیستند پرداخت و آنها را به سیستم پرورش استعدادها اضافه نمود و با صبر و حوصله فرآیند پرورش بازیکنان را دنبال نمود و تا می‌توان تعداد افراد مشغول در والیبال را گسترش داد، و بازیکنانی تربیت نمود که با شور و نشاط والیبال بازی می‌کنند، با سخت کوشی تمرین می‌کنند و از بازی والیبال لذت می‌برند و جسارت و ریسک‌پذیری بالایی دارند؛ بازیکنانی همه کاره که همه تکنیک‌های پایه والیبال را به خوبی اجرا می‌کنند؛ والیبال نیازمند بازیکنان تخصصی و همه کاره می‌باشد.

پس از بلوغ؛ هر بازیکن باید با توجه به علاقه، شرایط جسمانی، تکنیکی و ذهنی ای که دارد، در یک پست تخصصی به تمرین و فعالیت خود با تمرکز، حجم و شدت بیشتری ادامه دهد و در آن به تکامل برسد: استعدادیابی مستمر و پرورش و تکامل استعدادها.

آخرین مرحله در پرورش بازیکنان نیز به اوج رسانی آنهاست که شامل فرآیند مستمر نخبه‌سازی- نخبه‌یابی- و پرورش بازیکنان نخبه و حتی تربیت بازیکنان نابغه می‌باشد؛ فرآیند نخبه سازی باید با بهره گیری از مربیان آگاه و خردمند و روش‌های تمرینی حساب شده از اوایل دوران جوانی آغاز شود. در طول این مرحله یکی از وظایف مهم مربیان این است که سبک درست زندگی ورزشی حرفه‌ای را به نوجوانان و جوانان بیاموزند و مسیر تعالی را به آنها نشان دهند و به آنها کمک کنند تا نظم و سازماندهی خوبی در زندگی خود به وجود آورند و به مرحله خود مربی گری و خود سازمان دهنده بودن برسند و مفهوم ورزشکار 24 ساعته برای آنها کاملاً روشن و واضح باشد. در فصل سوم با عنوان شش مرحله

 برای پرورش بازیکنان در سطح جهانی به تفصیل ‏به تمام آنچه که لازم است تا در این مراحل انجام شود، خواهیم پرداخت.

اما شاید موضوعی که تا حدودی ناشناخته باشد و نیاز به تحقیق و مطالعه‏ بیشتر دارد فرآیند به وجود آمدن بازیکنان نابغه باشد؛ بازیکنانی که فراتر از سطح بازیکنان نخبه عمل می کنند و استانداردهای عملکردی و رکوردها را ارتقا می‌بخشند. آنها مهارت‌های نوینی را ابداع می‌کنند و در رشته ورزشی و پست تخصصی خود پیشرو و رهبر هستند. بازیکنان نابغه عاشقانه و سخت تمرین می‌کنند، از خلاقیت و اعتماد به نفس بالایی برخوردارند، آنقدر در شرایط واقعی مسابقه قرار می گیرند و تلاش می کنند تا به اوج نبوغ و عملکرد فوق العاده دست می‌یابند، نبوغی که متأثر از شرایط اجتماعی و فرهنگی و سبک زندگی آنها می باشد. نبوغ حاصل تلاش فراوان، عشق و جنون والیبال، قرار گرفتن در شرایط واقعی مسابقه و داشتن استعداد می‌باشد.

با اندازه گیری قد فعلی نونهال یا نوجوان و استفاده از نمودار رشد و یا جدول درصد رشد در سنین مختلف (سن شناسنامه‌ای) و با بررسی شرایط قدی خانواده‌ی او می‌توان قد نهایی او را به طور تقریبی حدس زد. ولی پیش‌بینی دقیق قد نهایی بازیکن نونهال از روی اندازه‌گیری قد فعلی او کار پیچیده‌ای است، زیرا همیشه سن شناسنامه‌ای و سن بیولوژیکی برابر نیستند. سطح بلوغ جسمانی، عوامل ژنتیکی و نژادی، و عواملی همچون نوع تغذیه، عوامل روانی و استرس، جغرافیای محل زندگی و عوامل محیطی و … فاکتور‌هایی هستند که بر نمودار رشد فرد تأثیر می‌گذارد. بنابراین انتخاب نونهالانی که در آینده دارای قد و اندام مناسب باشند کار دشواری است و پیش‌بینی‌های انجام شده نیز به طور قطعی و کامل قابل اعتماد نیستند.

همانطور که اشاره شد بنیادی‌ترین و حیاتی‌ترین ویژگی یک بازیکن والیبال مستعد، داشتن قد بلند و اندام مناسب و برخورداری از ظرفیت‌های مناسب جسمانی می‌باشد، اما فقط 2% افراد جامعه دارای شرایط قدی مناسب برای والیبال هستند. نکته مهم دیگر در این باره این است که تا قبل از سن 16 سالگی برای پسران و 15 سالگی برای دختران، نمی‌توان با احتمال درستی بالایی درباره ویژگی‌های آنتروپومتریک نهایی نوجوانان پیش‌بینی کرد.

با استفاده از فرمول زیر می توان محاسبه قد نهایی نونهال و نوجوان را به طور تقریبی انجام داد:

(درصد رشد )÷(قد فعلی×100) = قد نهایی

مثلاً قد تقریبی نهایی یک نوجوان دختر 13 ساله با قد 180 cm و شرایط بلوغ عادی اینگونه محاسبه می شود:

5/ 188  = (5/95)÷(180×100) = قد نهایی

این محاسبات و اعداد صرفاً حدسی تقریبی از شرایط قدی نونهالان خواهد بود، نه برای حذف بازیکنی از برنامه های پرورش استعدادها، بلکه ابزاری هستند برای کمک به مربیان و معلمان تا به جستجوی استعدادها در بین نونهالانی که در ورزش والیبال مشغول به فعالیت نیستند بپردازند و آنها را به سیستم تمرینی برای پرورش استعدادها اضافه کنند. فراموش نکنیم که تا قبل از پایان بلوغ نباید تصمیم حذفی درباره‏ی بازیکنان بگیریم، بلکه باید با گسترش تور استعدادیابی به دنبال یافتن بازیکنان با پتانسیل بالا باشیم.