شش مرحله برای پرورش بازیکنانی در سطح جهانی ورزش والیبال،مرحله چهارم:مرحله شکل گیری

مرحله چهارم: مرحله شکل گیری

در این بخش به بررسی و تشریح مرحله شکل‌گیری می‌پردازیم. اگرچه همه مراحل مهم هستند، این مرحله احتمالاً مهمترین مرحله است. این مرحله از نقطه نظر بیولوژیکی، فیزیولوژیکی، اجتماعی، ذهنی و احساسی پیچیده و چالشی است، چرا که دختران و پسران در این مرحله در حال گذراندن دوران بلوغ هستند. قبل از بلوغ و بعد از بلوغ با نشانه‌های ساده ای می توان نقاط قوت و ضعف تیم و بازیکنان را شناسایی نمود، و برنامه‌های تمرین را می توان بر مبنای این نشانه‌ها طراحی کرده و توسعه داد. اما در طول دوران بلوغ تعداد زیادی از فاکتورها باید مد نظر قرار گیرند که بسیار متغیر و پیچیده هستند؛ بنابراین پرورش بازیکنان در این مرحله نیازمند مربیان با دانش، مسئولیت‌پذیر و با مهارت‌های مربیگری بالا می‌باشد.اصول پایه در مرحله شکل گیری

در طول این مرحله، بازیکنان روی یک ورزش تمرکز می‌کنند البته شاید در بعضی فصول به ورزش دیگری نیز بپردازند و در مسابقات هر دو ورزش شرکت نمایند.

در طول مرحله شکل‌گیری، هدف مربیان و بازیکنان باید تکامل و اصلاح تکنیک‌های پایه و یادگیری تکنیک‌های پیشرفته‌تر باشد. همین موضوع درباره تاکتیک‌ها نیز صادق است و بازیکنان باید روش بازی در والیبال پیشرفته را بیاموزند. همین طور بازیکنان باید مهارت‌های تصمیم‌گیری و بازیخوانی خود را پرورش دهند (تاکتیک فردی) و در عین حال پایه‌های عمومی آمادگی جسمانی خود در سرعت، قدرت، استقامت و انعطاف پذیری را توسعه دهند.

از اواخر این دوره و همزمان با تکمیل بلوغ جسمانی و توسعه‏ فکری و شناختی بازیکنان، می‌توان تخصصی شدن آنها را در یک پست تخصصی آغاز نمود، که در این میان علاقه‏ی بازیکن، شرایط جسمانی او، میزان آمادگی حرکتی، قابلیت‌های تکنیکی (که شامل مهارت‌های تصمیم‌گیری هم می‌شود)، شرایط ذهنی و روانی، شخصیت و نگرش او باید مد نظر قرار گیرند، که اولین پست‌ها برای تخصصی شدن در اواخر این مرحله، پست‌های پاسور و لیبرو می باشند که دارای طبیعتی متفاوت نسبت به پست‌های دیگر هستند.

با مد نظر قرار دادن اصول طراحی تمرین، تمرین‌پذیری بازیکنان و دوره بندی تمرینات، باید یک پایه‏ قوی هوازی در بازیکنان ایجاد نمود، توسعه سرعت و قدرت در بازیکنان بیشتر مورد تأکید و توجه قرار گیرد، همین طور باید اصلاح مهارت‌های تکنیکی و تاکتیکی عمومی ادامه یابند و آموزش تکنیک‌ها و تاکتیک‌های تخصصی آغاز شوند.

بازیکنان نوجوان در طول این مرحله علاوه بر اینکه تکنیک‌ها و تاکتیک‌های پایه والیبال را باید تحکیم ببخشند، نباید از تمرینات آماده‌سازی جسمانی غافل شوند. سه دوره حساس و پر شتاب تمرین‌پذیری در این مرحله وجود دارد: هوازی، سرعت و قدرت. این دوره‌های بهینه‏ی تمرین‌پذیری به شروع اوج سرعت افزایش قد وابسته هستند؛ اصلی‌ترین انفجار رشدی در طول بلوغ، که در فصل 5 به این موضوع بیشتر می پردازیم.

به دلیل فرآیند پیچیده بیولوژیکی، فیزیولوژیکی، اجتماعی، ذهنی و احساسی در طول بلوغ، مربیان باید دانش خوبی از فرآیند رشد و بلوغ داشته باشند و بسیار مسئولیت‌پذیر و سخت کوش باشند. در طول رشد ناگهانی، بدن بازیکنان در برابر مصدومیت‌ها آسیب پذیر است و احتمال مصدومیت افزایش می‌یابد، در نتیجه نیاز به انجام تمرینات تعادلی و انعطاف پذیری می باشد. این حالت با شروع بلوغ به وجود آمده و تا بعد از زمان اوج سرعت افزایش قد ادامه می‌یابد. استخوان و غضروف‌های معینی بیشتر به آسیب دیدگی حساس هستند، که این دلیل دیگری برای این است که نسبت تمرین (تمرینات انفرادی) به مسابقه (مسابقات، تمرینات شبیه مسابقه و بازی دوستانه و …) باید حدود 70% به 30% باشد.

زیر نظر گرفتن و کنترل مفاصل بدن (مثل، قوزک، زانو، لگن، شانه، و ستون فقرات)، تعادل عضلات (مانند عضلات جلوی ران و پشت ران)، تقویت عضلات میان‏تنه و انعطاف‌پذیری در طول این مرحله ضروری است. این نظارت باید با اندازه‌گیری‌های سه ماهه صورت پذیرد. در طول این مرحله مربیان و والدین باید هرگونه ناهنجاری جسمانی، عدم تعادل در عضلات و مفاصل، یا مشکلات انعطاف‌پذیری را مورد بررسی و نظارت قرار دهند و با مشورت یک متخصص، تمرینات اصلاحی مناسب را انجام داده و این تمرینات اصلاحی بر هرگونه تمرین و مسابقه اولویت دارند.

مرحله شکل‌گیری و آغاز تخصصی شدن، اغلب به عنوان مرحله «ساختن موتور» شناخته می‌شود، که مربوط به آمادگی بدن برای بهبود عملکردهای فیزیولوژیکی در طول بلوغ می باشد. برخی کارشناسان معتقدند که برنامه‌های پرورش نونهالان و نوجوانان باید به سه مرحله‏ی مهم تقسیم‌بندی شود: قبل از بلوغ، بلوغ، بعد از بلوغ (فاصله کم بعد از بلوغ). در طول دوره‏ی بلوغ قلب و شش‌ها در حال رشد سریع هستند، حجم خون افزایش می‌یابد، تولید استروژن و تستسترون افزایش می‌یابد، و جرم عضله و جرم چربی با شروع اوج سرعت افزایش وزن و اوج سرعت رشد استخوان‌ها ( حدود یکسال بعد از اوج سرعت افزایش قد) افزایش می‌یابد. زمان اوج سرعت افزایش وزن و اوج سرعت رشد استخوان‌ها همزمان است با اوج سرعت افزایش قدرت. تحقیقات نشان داده است که تمرینات با وزنه رشد استخوان‌ها را تقویت می‌کند.

واژه نگهداری نوجوان به فرآیند مدیریت برنامه‏های تمرین و مسابقه بازیکن در طول دوره انفجار رشدی اشاره دارد. برنامه‌ریزی مناسب برای تمرینات و مسابقات، افزایش تدریجی و پیشرونده بارهای تمرینی، و بهینه ساختن برنامه‌های ریکاوری و تغذیه، کمک به بهینه ساختن فرآیند رشد و شکل‌گیری بهینه نوجوانان خواهد نمود. این موضوع بسیار مهم است، چرا که بسیاری از بازیکنان نوجوان و با انگیزه، در این سنین در مکان‌های مختلفی مشغول به تمرین و بازی والیبال هستند و به دلیل اشتیاق بیش از حد والدین یا مربیان و یا معلمان ورزش (یا همه اینها)، به آنها این فشار ذهنی و روانی وارد می شود که باید حتماً در مسابقات برنده شوند، در نتیجه نگرش توسعه‌ای و پرورشی به این دسته از نوجوانان زیاد نمی‌باشد و معمولاً برنامه تمرینی سازمان یافته و بلندمدتی ندارند. نکته کلیدی در این مرحله این است که اولین هدف باید پرورش بلند مدت بازیکنان باشد و نه کسب نتیجه. پرورش بازیکنانی متفکر که از قدرت بالایی در درک شرایط بازی و گرفتن بهترین تصمیم برخوردار باشند. بازیکنانی با جسارت و اعتماد به نفس بالا که در حال یادگیری مداوم هستند و از بازی والیبال و از تلاش برای رسیدن به اوج عملکرد خود لذت می‌برند و موتوری قوی برای حرکت بهتر در مسیر پیشرفت برای خود بسازند.

 توسعه تکنیکی و مهارتی

در این مرحله، تمرینات مهم و اصلی مهارت‌های حرکتی پایه و مهارت‌های تکنیکی والیبال ادامه می یابد. از اواسط دوره به تدریج تمرینات پست‌های تخصصی باید آغاز شوند، و این تمرینات به طور پیشرونده ادامه یابند. اما، اکنون استراتژی‌ها و تاکتیک‌ها نیز باید به تدریج وارد برنامه‌های تمرینی شوند ( این آموزش باید هم به صورت تئوری و هم به صورت عملی باشد)، چرا که نوجوانان اکنون باید مسابقه دادن با قوانین بزرگسالان را شروع کنند و با همان وسایل و امکانات و همان زمین و ارتفاع تور بازی کنند. مربیان به تدریج باید در طراحی تاکتیک‌ها، بازی حریف را نیز مد نظر قرار دهند. این نوع تاکتیک‌ها، باعث افزایش خلاقیت و قدرت بازیخوانی بازیکنان می‌شود؛ چیزی که در بازی‌های مینی والیبال و میدی والیبال از قبل توسعه پیدا کرده است. بازیکنان باید در اجرای مهارت‌های پایه و پیشرفته تر نیز مهارت و توانایی خود را گسترش دهند که نیازمند تمرینات با تکرار بالا می‌باشد که نیازمند ساعت‌ها تمرین تکنیکی متنوع می‌باشد، به طوری که بعدها بتواند آنها را در شرایط مختلف بازی و در اجرای تاکتیک‌های متنوع بازی به کار گیرد. در این بین اصلاح تکنیک و دادن بازخورد مناسب به بازیکنان نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. سپس این مهارت‌ها در شرایط بازی به کار گرفته می شوند و مورد ارزیابی و اصلاح قرار می‌گیرند. مسئولیت پذیری، علم و هنر مربی در شناسایی و طراحی تمرین برای اصلاح تکنیک‌ها در این بین از اهمیت بالایی برخوردار است.

نکات کلیدی این مرحله:

– تقویت، اصلاح و تکامل مهارت‌های پایه.

– اکتساب تکنیک‌ها و مهارت‌های پیشرفته‌تر و تخصصی

– تحکیم و  و افزایش دانش و توانایی در اجرای تاکتیک‌های پایه.

– تنظیم کردن تاکتیک‌ها با شرایط بازی حریف.

– ادامه دادن توسعه مهارت‌های بازیخوانی و تصمیم‌گیری در شرایط بازی.

– توسعه و پرورش پایه‌ای محکم و عمومی از سرعت، قدرت، استقامت و انعطاف‌پذیری.

– ادامه توسعه و تکامل هماهنگی در جابجایی‌ها و حرکات در اجرای تکنیک‌ها

روانشناسی (آماده‌سازی ذهنی و روانی)

در طول این مرحله مهارت‌های پایه‏ معرفی شده و پرورش یافته در مرحله یادگیری باید بیشتر توسعه یابند: آرام‌سازی، تصویرسازی ذهنی، هدف گذاری، تمرکز و توجه، ارتباط برقرار کردن و ایجاد انگیزه؛ و علاوه بر اینها صحبت با خود، توقف خیال پردازی و در فکر فرورفتن؛ و هرچه به سمت انتهای این مرحله می‌رویم، آگاهی از نقاط قوت و ضعف شخصی باید مورد توجه قرار گیرند.

ثبت احساسات و افکار در قبل و حین و بعد از مسابقه و تمرین، کمک می کند به شناسایی بهترین حالت ذهنی برای اجرای بهترین عملکرد. بازیکنان همین طور باید هدف گذاری و برنامه ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت را به کار گیرند، و هرچه سن آنها بیشتر می شود، برنامه ریزی بلند مدت می‌تواند طولانی‌تر شود. هدف‌گذاری همچنین می‌تواند به طور ویژه برای یک تمرین یا مهارت خاص در یک جلسه تمرین صورت گیرد.

تکینک‌های آرام‌سازی مانند آرام سازی پیشرونده عضلات، و تنفس منظم برای کنترل اعصاب، باید در این مرحله مورد استفاده قرار گیرد تا در زمان مورد نیاز، بازیکنان بتوانند خود را آرام کنند. صحبت با خود و توقف تفکر منفی (کنترل روی افکار، تقویت تفکر مثبت)
با یکدیگر عمل می‌کنند؛ بدین منظور که یک حالت ذهنی مثبت برای بازیکن به وجود آید تا بتواند بهترین عملکرد خود را به نمایش بگذارد. اگر بازیکنان پس از پایان مسابقه آنچه را که در طول مسابقه فکر می‌کردند، بنویسند، در نتیجه می‌توانند بفهمند که در طول بازی به خود چه می‏گفته‏اند. با این آگاهی، آنها می توانند مطمئن شوند که خود صحبتی آنها این عبارت است: «من می توانم این کار را انجام دهم!» و نه این عبارت: «من نمی‌توانم این کار را انجام دهم!». در حالیکه صحبت با خود ارتباط درونی فرد با خودش است، کنترل روی افکار مربوط به شرایط خارجی می‌باشد، مانند تفکر درباره حریفان یا محیط. در این مرحله بازیکنان باید تمرین کنند تا افکار منفی را متوقف سازند و با خود صحبت‌های مثبت کنند و نه صحبت‌های منفی. ذهن بازیکنان باید دوست آنها باشد و به آنها انرژی و انگیزه بدهد؛ نه اینکه دشمن آنها باشد و آنها را بی انگیزه و بی رمق سازد.

همانطور که این مرحله به پیش می‌رود، فاکتورهای بیشتری پدید می‌آیند که می‌توانند تمرکز و توجه بازیکن را تحت تأثیر قرار دهند. تماشاگران، مداخله‌های حریف، فشاری که از افزایش توقعات ناشی می‌شود و همینطور صحبت منفی با خود می‌تواند توجه و تمرکز بازیکنان را از بین ببرد. شبیه‌سازی شرایط مختلف، باعث افزایش توانایی بازیکن در حفظ تمرکز و توجه در طول مسابقه می‌شود. استفاده از کلمات کلیدی برای ایجاد تمرکز و تمرکز دوباره، راهی اثر بخش برای حفظ توجه می باشد. کار روی زنده بودن تصاویر و جزئیات در تصویرسازی ذهنی چیزی است که در این مرحله باید بیشتر روی آن کار شود تا تأثیر بیشتری روی عملکرد بازیکن هم در تمرین و هم در مسابقه بگذارد. در تصویرسازی ذهنی باید از مهارت‌های صحبت با خود و استفاده از کلمات کلیدی بهره جست. همینطور در این مرحله بازیکنان باید با ثبت تفکرات و احساسات خود در طول شرایط مسابقه و یا شرایط پرفشار تمرین، به خود شناسی و خود آگاهی بهتری دست یابند و از نقاط قوت خود بیشتر بهره گیرند و نقاط ضعف خود را بهبود دهند.

نکات کلیدی در این مرحله:

1- استفاده از هدف گذاری ویژه‌تر

2- استفاده از تکنیک‌های آرام سازی

3- استفاده از صحبت‌های مثبت با خود و توقف افکار منفی

4- حفظ توجه، تمرکز و تمرکز دوباره با بهره‌گیری از کلمات کلیدی کوتاه

5- تصویرسازی ذهنی با کیفیت بهتر

6- درک و شناسایی مهارت‌های فردی (نقاط قوت و ضعف)

 ریکاوری و بازیابی توان

تکنیک‌های یاد گرفته شده در طول مرحله شکل‌گیری و آغاز تخصصی شدن می‌تواند تأثیر طولانی مدتی روی آینده ورزشی و سلامت بازیکنان بگذارد. بازیکنان در طول این مرحله در حال رشد سریع هستند، به ویژه عضلات، استخوان‌ها، بافت‌های پیوند دهنده، و همینطور تغییرات هورمونی نیز در حال رخ دادن می‌باشد؛ بنابراین افزایش بار تمرینی در این مرحله نیازمند مدیریت دقیق می‌باشد.

در این مرحله، احتمال زیادی دارد که بازیکنان بیش تمرینی، استفاده بیش از حد از مفاصل و عضلات و والیبال زدگی را تجربه کنند. در نتیجه مهم است که بار تمرینی، عملکرد در تمرین، مسابقه، و همینطور واکنش آنها به فشار ثبت شود؛ دیگر داده‌ها مانند ضربان قلب در حالت استراحت، کیفیت خواب، و سطح خستگی نیز باید به طور روزانه ثبت شود؛ همینطور خود انگاره، استرس‌ها، بیماری، مصدومیت، درد، میزان اشتها و برای دختران آغاز هر دوره قاعدگی با در نظر گرفتن تمام متغیرهای مذکور؛ بدین ترتیب بازیکن می‌آموزد که به بدن خود گوش فرا دهد. همانطور که بار تمرینی اضافه می‌شود و بدن بازیکنان در حال پرورش یافتن است، بازیکنان نسبت به مراحل قبلی نیازمند استراتژی‌های بیشتری برای ریکاوری هستند، که می تواند شامل دوش‌های متضاد (سرد و گرم) روزانه، حرکات کششی مدت دار قبل از خواب، ماساژهای هفتگی یا استفاده از تجهیزات ماساژ باشد.

بازیکنان در مرحله شکل گیری نیاز دارند که اطلاعات خوبی درباره نیازهای تغذیه ای قبل، حین و بعد از تمرین و مسابقه داشته باشند. در این مرحله آنها به کربوهیدرات‌های ساده و پیچیده، پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و الکترولیت‌ها نیاز ویژه دارند، و همینطور به اطلاعات کاربردی درباره سوخت و ساز ویژه بدن و نیازهای غذایی در طول دوره بلوغ نیاز دارند.

نکات کلیدی مربوط به این مرحله:

 – ثبت داده‌ها و اطلاعات مربوط به بار تمرین، عملکرد، واکنش به استرس، ضربان قلب در حالت استراحت، کیفیت خواب، میزان خستگی، خود انگاره، اشتها، درد، استرس‌ها، بیماری یا مصدومیت؛ و برای دختران آغاز هر دوره قاعدگی.

– افزایش استفاده از استراتژی‌های ریکاوری

– جستجوی بیشتر و اهمیت دادن به توصیه‌های تغذیه‌ای

شخصیت

در این مرحله، مربیان بایستی تعادلی بین جنبه‌های محدود کننده قوانین و الزامات  محیط تمرین و بازی والیبال با نیاز برای آزادی نوجوانان به وجود آورند. نوجوانان کم سن و سال (دختران 11 تا 15 سال و پسران 12 تا 16 سال)، اغلب رفتارهای غیر قابل پیش‌بینی دارند و با قوانین مخالفت می کنند. آنها در خیلی از مواقع به عنوان تفریح قوانین را زیر پا می گذارند، و گاهی بین انجام آنچه که درست است و آنچه که دوستان هم سن و سالشان از آنها می خواهند، سردرگم می شوند؛ چرا که می‌خواهند مورد احترام و علاقه دوستان خود باشند. آنها همین طور خیلی نگران این هستند که مردم درباره آنها چه فکر می‌کنند.

در این مرحله نیز تمرکز باید روی جنبه‌های پر نشاط و لذت بخش والیبال باشد. باید به بازیکنان خود مختاری بیشتری داده شود تا کمکی باشد برای آنها تا تکنیک‌ها و مهارت‌های جدید را بیاموزند و در کنار آن باید یاد بگیرند که نظم و انضباط لازم برای حضور در تمرینات را حفظ کنند. آنها اکنون برای مسئولیت‌پذیری نسبت به تعهدات خود و همین طور برای احترام گذاشتن به بازی والیبال، مربیان، هم تیمی‌ها، حریف، داوران و احترام به خودشان، به بلوغ کافی رسیده‌اند. در این سنین بازیکنان درک خوبی از مسئولیت‌های خود و همین طور تقدیر از تیم، مربی و سیستم حمایت کننده از والیبال دارند. موارد مربوط به حفظ اصول اخلاقی، بازی جوانمردانه، و حفظ انصاف و عدالت بیشتر اهمیت پیدا می‌کند، به ویژه با حضور در مسابقاتی که نتیجه در آنها اهمیت بیشتری دارد. مربیان همین طور باید آموزش درباره اهمیت اراده و تعهد در دستیابی به نتایج و اهداف تمرین را شروع کنند.

نکات کلیدی این مرحله:

– فراهم ساختن آزادی عمل بیشتر برای ایجاد اعتماد و صداقت در نوجوانان والیبالیست.

– افزایش حس تقدیر و قدرانی و همین طور مسئولیت پذیری نسبت به هم تیمی‌ها و احترام به آنها و احترام نسبت به والیبال و سیستم اداره کننده‏ی آن.

– افزایش تعهد نسبت به اهداف شخصی و تیمی.

 مسابقات

در این مرحله حضور در مسابقات منطقه‌ای و ملی بیشتر می‌شود. در ذهن بازیکنان، مربیان و والدین اهمیت کسب نتیجه در مسابقات بیشتر می‌شود، به ویژه زمانی که برای انجام مسابقه به سفر نیز رفته باشند؛ البته سفرهای مکرر و طولانی ممکن است از زمان تمرین بکاهد که اگر این سفر‌ها بیش از حد شود ممکن است به فرآیند تمرین که برای پرورش بازیکنان ضروری و مهم است، لطمه بزند. مسابقات پرفشار با حریفان هم سطح؛ که چالش زیادی برای بازیکنان فراهم آورد؛ گاهی خیلی بیش از یک جلسه تمرین به توسعه بازیکنان کمک می‌کند و سخت کوشی آنها را تقویت می‌نماید. اینگونه مسابقات همین طور چالشی جسمانی و ذهنی برای بازیکنان فراهم می‌سازد که آنها را برای مسابقات آینده آماده می‌کند. فعالیت‌های پر نشاط و لذت بخش اجتماعی، فرهنگی، و آموزشی نیز می‌تواند و باید در این مرحله در درون مسابقات گنجانده شود.

در اول این مرحله تفاوت معنادارای بین بازیکنانی که در طول سال تمرین می‌کنند و بازیکنانی که به صورت فصلی تمرین می‌کنند به وجود می‌آید، بنابراین مهم است که مربیان برنامه‌های تمرینی با ساختار مناسب برای کل سال طراحی نمایند، که در این میان توجه به حجم و شدت تمرینات و مسابقات و میزان استراحت و ریکاوری بازیکنان اهمیت زیادی دارد. نسبت مناسب تمرین به مسابقه نیز باید مورد توجه قرار گیرد. برای بهترین نتیجه در بلند مدت حدود 70% زمان تمرینات باید صرف تمرینات روی تکنیک‌های انفرادی باشد و 30% زمان باید صرف مسابقات (مسابقات رسمی، دوستانه، تمرینی) و تمرینات  6 به 6 و تیمی شود.

 نکات کلیدی مربوط به این مرحله:

– درک کنید که کیفیت مسابقات اهمیت زیادی دارد و لزوماً بیشتر سفر کردن و دورتر رفتن، کیفیت مسابقات را تضمین نمی کند.

– آماده‌سازی مسابقات پرفشار با حریفان هم سطح، برای افزایش انگیزه بازیکنان.

 دختران

به خاطر اینکه اکثراً بانوان در این مرحله به زمان شروع اوج سرعت افزایش قد می‌رسند، می توانند از مزایای تمرینات ظرفیت هوازی و ظرفیت قدرت بهره ببرند. تأکید روی تکنیک درست در اجرای مهارت‌های پایه باید ادامه یابد. تمرینات عملکردی ( تمریناتی که به طور همزمان عضلات بالاتنه و پایین تنه را درگیر می‌کند، و همینطور عضلات میان تنه هم در این نوع تمرینات درگیر می‌شوند) و تمرینات مقاومتی باید بخش همیشگی برنامه تمرینی برای بانوان باشد.

چونکه دختران در این مرحله تغییرات سریع جسمانی را تجربه می‌کنند، آنها و مربیانشان باید به هرگونه تغییری در الگوهای حرکتی، چابکی، تعادل و هماهنگی توجه کنند و به بررسی اجرای درست حرکات پایین تنه و شانه‌ها ادامه دهند. مربیان و دختران باید با حرکات و جابه جایی‌های با ریسک بالا که مرتبط با مصدومیت‌های رباط صلیبی و دیگر مصدومیت‌های مرتبط با زانو می‌باشد آشنا شوند، به ویژه در طول تمرینات چابکی و سرعتی که همراه با کاهش سرعت، تغییر جهت، توقف و پرش همراه هستند. تقویت تکنیک مناسب در طول این حرکات و جابه‌جایی‌ها، و همینطور انجام تمرینات تعادلی و انعطاف پذیری می‌تواند باعث کاهش نرخ آسیب‌های غیر ضربه‌ای شود.

مربیان دختران باید به تقویت عادت‌های مثبت غذایی و تغذیه مناسب در قبل، حین و بعد از تمرین ادامه دهند و به ذهن بسپارند که بعضی از بازیکنان ممکن است آگاهی کافی درباره این موضوع نداشته باشند. به دلیل اینکه بسیاری از دختران جوان در طول این مرحله شروع قاعدگی را تجربه می‌کنند، باید اطلاعات لازم درباره تغذیه در این دوران و سلامت استخوان‌ها داشته باشند.

انرژی دریافتی ضعیف یا ناکافی می تواند منجر به تأخیر در قاعدگی یا بی نظمی در آن بشود. وابسته به طول مدت و یا مقدار این انرژی ناکافی دریافتی، آسیب‌های مختلف هورمونی ممکن است به وجود آید و یا منجر به بی نظمی در قاعدگی شود (یا باعث فقدان قاعدگی گردد) کاهش در استروژن ممکن است منجر به ضعف استخوان‌ها بشود، اوج جرم استخوان‌ها را کاهش دهد، آسیب‌پذیری و حساسیت در برابر شکستگی استخوان‌ها را افزایش دهد و باعث پوکی زودرس استخوان گردد. اگر شکستگی استخوان روی دهد می‌تواند باعث دوری طولانی مدت بازیکن از تمرین و مسابقه شود. شکستگی استخوان در بانوان ورزشکاری که بی نظمی قاعدگی دارند بیشتر رخ می‌دهد. ورزشکارانی که دچار فقدان قاعدگی شده اند 2 تا 4 برابر بیش از ورزشکاران با قاعدگی عادی در معرض شکستگی استخوان هستند. از دست دادن یک دوره قاعدگی طبیعی است اما اگر چند دوره قاعدگی از دست برود یا بی‌نظمی شدیدی در دوره‌های قاعدگی وجود داشته باشد، حتماً باید با پزشک متخصص در این باره مشورت نمود.

نکات کلیدی در این مرحله:

– فهمیدن و درک فاکتورهایی که با آسیب های زانو مرتبط هستند.

– افزایش تمرینات قدرتی و تمرینات چند عضله ای و چند مفصلی که قدرت، تعادل، ثبات و حرکت پذیری را افزایش می‌دهند.

– معرفی یا تقویت عادت‌های غذایی مثبت و تغذیه ورزشی در ارتباط با تمرینات و مسابقات؛ مراقب اختلالات هورمونی بودن، به ویژه سطح پایین استروژن.

– ارجاع دادن دخترانی که تا سن 16 سالگی قاعدگی آنها آغاز نشده است به پزشک متخصص.

– یادآوری مجدد ارتباط بین قاعدگی و انرژی دریافتی و سلامت استخوان‌ها از نظر جرم و املاح.

نقش والدین

والدین باید به نظارت و ردگیری روند رشد فرزند خود ادامه دهند، بنابراین خواهند فهمید که انفجار رشدی درچه زمانی آغاز خواهد شد. همینطور که نوجوانان برای خود اهداف کوتاه مدت و بلند مدت تنظیم می‌کنند و گزینه‌های ورزشی مختلفی پیش رو دارند، ارتباط بین والدین و فرزندان باید افزایش یابد. والدین می‌توانند به فرزندان خود کمک کنند که انتخاب نمایند کدام ورزش را به طور تخصصی ادامه دهند (ولی نباید آنها را مجبور کنند)؛ و در هر صورت آنها را به طور کامل حمایت و تشویق کنند.

والدین باید درباره فرآیند بلوغ با فرزندان خود صحبت کنند و به آنها اطلاعات لازم را بدهند، همینطور اگر فرزندشان دیر بالغ است، باید بیشتر او را مورد حمایت و تشویق قرار دهند تا از ورزش بیرون نیاید یا احساس عدم موفقیت یا عدم شایستگی نکند.

با تخصصی شدن بازیکنان در والیبال، و همینطور با افزایش میزان تمرینات و همینطور افزایش حساسیت و حجم درس نوجوانان، والدین باید به فرزندان خود در مدیریت زمان کمک کنند و همینطور نوجوانان باید از اتلاف وقت خود در شبکه‌های مجازی اجتماعی، مشاهده تلویزیون، بازی‌های رایانه‏ای و … خودداری کنند؛ در ضمن بهتر است والدین اطلاعات خود را از والیبال و فرآیند رشد بازیکنان در آن افزایش دهند.

ارتباط بین والدین – مربی – بازیکن باید بر مبنای اعتماد و صداقت ادامه یابد و والدین باید مربی را باور داشته باشند و فقط در زمان ضروری مداخله کنند. والدین باید شور و شوق و پی‏گیری در ارتباط با فعالیت‌های تمرینی و مسابقه‌ای فرزند خود را ادامه دهند و با توجه به رشد سریع اندازه بدن نوجوانان در این مرحله، باید نسبت به تغییر وسایل،
لباس‌ها و کفش‌های بازیکنان اقدام کنند. والدین باید بهترین تلاش خود را انجام دهند تا مطمئن شوند که فرزندان آنها استراحت و ریکاوری لازم را دارند و همینطور زندگی و ارتباطات اجتماعی، سالم و مناسبی داشته باشند. همینطور مراقب باشند که فرزندان آنها دچار بیش تمرینی نشوند، چرا که بدن‌های در حال رشد نسبت به مصدومیت حساس‌تر هستند. حرکات کششی در این مرحله بسیار مهم است، چرا که نرخ سریع رشد باعث کاهش انعطاف‌پذیری می‌شود. در سالهای بلوغ و نوجوانی، چهره نوجوانان دچار تغییراتی می‌شود و گاهی ممکن است نا زیبا و زمخت به نظر آیند و گاهی امکان دارد در بعضی فعالیت‌ها دست و پا چلفتی به نظر برسند؛ والدین باید فرزندان خود را درک نموده و همیشه از آنها حمایت کنند. در دوره رشد سریع همچنین ممکن است بعضی از مهارت‌های بازیکنان افت کند که ممکن است آنها را ناراحت کند. هم والدین و هم فرزندان باید درک کنند که این وضعیت طبیعی است؛ و نباید ناامید و دلسرد شوند. صدمات احساسی و اجتماعی دوران بلوغ می تواند ناامید کننده و ناراحت کننده باشد، بنابراین نوجوانان در سن بلوغ نیاز به آگاهی لازم از شرایط این دوران و حمایت والدین و اطرافیان دارند. به این شرایط نوسان سطح هورمونی را هم اضافه کنید که می تواند حساسیت و پریشانی را در نوجوان ایجاد کند. حمایت و درک والدین، کلید گذار موفقیت آمیز از این دوران است.

توسعه و پرورش عاطفی و احساسی می‌تواند برای دختران و پسران متفاوت باشد. والدین دختران باید مراقب خلق و خوی گوشه گیرانه باشند که می‌تواند منجر به افسردگی، اختلالات غذایی و خود انگاره ضعیف شود. حضور در فعالیت‌های ورزشی و بازی‌های تیمی مانند والیبال، می تواند خلق و خوی نوجوانان را بهتر کند، چرا که از نظر اجتماعی و عاطفی هم رشد می کنند، از نظر جسمانی اندامی بهتر خواهند داشت و این موارد اعتماد به نفس و روابط اجتماعی آنها را تقویت می کند.

والدین نوجوانان در این مرحله باید موارد زیر را زیر نظر بگیرند:

– سطح آمادگی و تناسب جسمانی.

– اندام و مفاصل بدن و توسعه متقارن اندام ها.

– قابلیت‌های شناختی و ادراکی.

– عواطف، احساسات و رفتارها.

– قابلیت‌های جسمانی و تکنیکی.

– سطح آهن در بازیکنان دختر.

– توسعه و پرورش احساسی و عاطفی (دختران در معرض ریسک خلق و خوی گوشه گیرانه هستند که می‌تواند احتمال ابتلا به افسردگی، اختلالات غذایی و خود انگاره‏ی ضعیف را افزایش دهد).

– دوپینگ (بازیکنان باید درباره دوپینگ و عوارض آن در انتهای این مرحله به خوبی آموزش ببینند).

– اندازه گیری ابعاد بدن (برای شناسایی اوج سرعت افزایش قد).

– قاعدگی

– کار مدرسه و شرایط تحصیلی

– زندگی اجتماعی

 خلاصه‏‏ مرحله شکل گیری

مرحله شکل‌گیری شاید مهمترین و چالشی‌ترین مرحله در پرورش بلند مدت بازیکنان باشد، چرا که نوجوانان در حال عبور از دوره بلوغ هستند. نوجوانان در این مرحله معمولاً روی یک ورزش یا نهایتاً دو ورزش تمرکز می کنند. مربیان باید ضمن اصلاح و عالی کردن تکنیک‌های پایه والیبال، تکنیک‌های جدید و تکنیک‌ها و مهارت‌های پست‌های تخصصی را نیز به آنها بیاموزند. سه دوره حساس و پرشتاب سازگاری به تمرینات در طول این مرحله قرار دارد: هوازی، سرعت، قدرت. دوره بهینه تمرین پذیری سرعت و هوازی با شروع اوج سرعت افزایش قد آغاز می شود، شروع سرعت افزایش وزن و افزایش جرم استخوان‌ها یک سال پس از اوج سرعت افزایش قد می‌باشد که همزمان می‌شود با بهترین زمان برای تمرینات قدرتی.

به خاطر اینکه بدن بازیکنان پس از شروع انفجار رشدی و در طول اوج سرعت افزایش قد مستعد آسیب دیدگی می‌باشد، نسبت تمرین به مسابقه (و تمرینات 6 به 6 و شبیه مسابقه) 70 به 30 پیشنهاد می‌شود. اندازه‌گیری و زیر نظر گرفتن اندام‌های بدن در این مرحله یک موضوع کلیدی و مهم می باشد. اگر مصدومیتی رخ داد، بازیابی توان و بهبودی کامل مصدومیت باید بر همه چیز اولویت داشته باشد. برای کمک به بازیکنان برای حفظ سلامتی و بهبود عملکرد ورزشی در طول این مرحله، باید الگوی بلوغ و تکامل آنها مورد توجه قرار گیرد و بازیکنان آموزش‌های لازم مرتبط با این مرحله را ببینند. اگرچه بدن آماده بهبود عملکردهای فیزیولوژیکی می باشد، تأکید روی عملکرد بازیکنان باید اولویت دوم باشد، اولویت اول همچنان باید روی آماده سازی کلی و عمومی بازیکنان قرار گیرد.

 لیست بایدهای مرحله‏ شکل گیری

• پس از شروع انفجار رشدی، تمرینات ظرفیت هوازی باید اولویت داشته باشند، و در عین حال میزان تمرینات مربوط به توسعه مهارت‌ها، سرعت، قدرت و انعطاف پذیری باید حفظ شده و یا بیشتر شوند.
• تأکید روی تمرینات انعطاف‌پذیری؛ در طول رشد سریع استخوان‌ها، تاندون‌ها، لیگامنت‌ها و عضلات.
• توجه به دوره پرشتاب سازگاری به تمرینات قدرتی برای دختران: اولین دوره بلافاصله پس از اوج سرعت افزایش قد قرار دارد، و دومین دوره با اولین قاعدگی شروع می‌شود. برای پسران، یک دوره وجود دارد، که 12 تا 18 ماه بعد از اوج سرعت افزایش قد شروع می‌شود.
• توجه داشته باشید که هم تمرین پذیری قدرت و هم هوازی بستگی به سطح رشد و بلوغ بازیکنان دارد.
• درک مفهوم و تأثیرات سن بیولوژیک و سن نسبی در انتخاب و پرورش استعدادها.
• سازماندهی تمرین و انفرادی سازی آن، با در نظر رفتن اینکه آیا بازیکنان زود بالغ، دیر بالغ یا میانگین بالغ هستند.
• درک این موضوع که بازیکنان برای موفقیت در مرحله بعد و ورود به دنیای والیبال پیشرفته و پیشرفت در آن، باید چه تکنیک‌های ویژه‌ای از والیبال را یاد بگیرند. تقویت تکنیک‌های پایه و آموزش تکنیک‌های جدید و تخصصی در طول تمرینات و استفاده از آنها در مسابقات.
• شناسایی و آموزش تاکتیک‌ها و استراتژی‌های لازم برای رقابت و موفقیت در مرحله بعدی توسعه. استفاده از دامنه وسیعی از تاکتیک‌ها در طول تمرینات، بنابراین بازیکنان می‌توانند از آنها در طول مسابقه نیز بهره ببرند.
• درک چالش‌های ذهنی و جسمانی مسابقه
• بهینه‌سازی نسبت تمرین به مسابقه. مسابقات بیش از حد باعث از دست رفتن وقت ارزشمند تمرینات می‌شود. از سوی دیگر، عدم شرکت کافی در مسابقات رشد کامل تکنیکی، تاکتیکی و مهارت‌های تصمیم گیری را محدود می‌کند. تمرینات انفرادی و تمرینات شبیه بازی، دو بال برای اوج‏گیری بازیکنان هستند.
• آغاز آموزش تکنیک های پیشرفته از قبیل: سرویس پرشی با سرعت بالا، دفاع با برداشتن گام آبشار، آبشار از پشت خط سه متر، دریافت سرویس از پهلو، شیرجه بلند و یک دست.
• استفاده از دوره بندی یگانه یا دوگانه تمرینات.
• قراردادن بازیکنان در شرایط مسابقه با استفاده از مسابقات تمرینی، تمرینات شبیه مسابقه و مسابقات دوستانه.
• مراحل یادگیری و شکل گیری، مهمترین مراحل برای آماده سازی بازیکنان در فرآیند پرورش بلند مدت آنها می باشد.