مراحل مختلف استعدادیابی در والیبال

مراحل مختلف استعدادیابی در والیبال 

1. مرحله استعدادسازی و شکل گیری : دوره‏ کودکی و نونهالی و اوایل نوجوانی (دختران: کمتر از 15 سال، پسران: کمتر از 16 سال)
2. مرحله استعدادیابی، تخصصی شدن و تکامل: دوره‏ نوجوانی و جوانی ( دختران: 15 تا 20 سال، پسران: 16 تا 21 سال)
3. مرحله اوج عملکرد و قهرمانی ( نخبه یابی و پرورش نخبه ها و حتی نابغه ها): دوره‏ امید و  بزرگسالان ( دختران: بیشتر از 20 سال ، پسران : بیشتر از 21 سال)

 1- مرحله استعدادسازی و شکل گیری: دوره کودکی و نونهالی و اوایل نوجوانی (دختران: کمتر از 15 سال، پسران: کمتر از 16 سال)

این مرحله، شاید مهم‏ترین مرحله‏ برای استعدادیابی در والیبال نباشد اما مهم‏ترین مرحله در ساختن استعدادهای آینده و همینطور آموزش هماهنگی و مهارت‌ها قلمداد می‏گردد؛ به معنی بهتر مهم‏ترین مرحله در استعدادسازی می‌باشد.

مرحله‏ استعدادسازی شامل چهار مرحله‏ی شروع فعال ( تا 6 سالگی)، پایه‌ها ( از 6 تا 9- 8 سالگی)، یادگیری ( از 9- 8 سالگی تا شروع بلوغ) و شکل گیری (دوره‏ی بلوغ) می‌باشد.

در طول دوران شروع فعال و پایه‌ها که بیشتر مرتبط با والدین، پرستاران کودکان، مربیان مهد‌های کودک و دبستان‌ها و مربیان این رده‌های سنی می‌باشد؛ بسیار مهم است که کودکان زندگی فعال و پرتحرک را تجربه کنند و علاقه به ورزش و تحرک در آنها نهادینه شود، آنها همینطور باید مهارت‌های حرکتی انسانی و ورزشی پایه مانند راه رفتن، دویدن ( در جهات مختلف)، پریدن، گرفتن و پرتاب کردن توپ، ضربه زدن به توپ را بیاموزند و با وسایل بازی مختلف مانند دوچرخه، اسکوتر و … بازی کنند. پرورش چابکی، تعادل، هماهنگی و سرعت و انعطاف‌پذیری نونهالان در این دوره اهمیت زیادی دارد.

مرحله یادگیری اهمیت فراوانی در توسعه‏ی مهارتی و تکنیکی بازیکنان دارد. در این بازه‏ی سنی نونهالان بسیار آموزش‏پذیر هستند و سازگاری پرشتابی به تمرینات مهارتی و تکنیکی دارند که باید از آن نهایت بهره را برد. در هر سه مرحله ذکر شده باید عشق و شوق به ورزش و والیبال در کودکان و نونهالان نهادینه شود، و ظرفیت‌های جسمانی و هماهنگی در آنها پرورش یابد، چراکه عاملی مهم در پرورش و به اوج رسیدن بازیکنان می‌باشد.

مرحله‏ی شکل‌گیری نیز مرحله‏ای مهم در توسعه‏ی ظرفیت‌های جسمانی و تشکیل و تقویت موتور جسمانی در نوجوانان و تثبیت هماهنگی و شکل دادن بیشتر به مهارت‌های تکنیکی می‌باشد. نکته مهم در این دوران توجه به سن بیولوژیک و سطح بلوغ بازیکنان برای طراحی و اولویت بندی تمرینات می‌باشد.

با توجه به اینکه تعیین و پیش بینی قد نهایی نونهالان در سنین قبل از 16 سالگی برای پسران و قبل از 15 سالگی برای دختران بسیار دشوار است، استعدادیابی به طور عمومی در این مرحله ( مرحله‏ استعدادسازی) بسیار دشوار است. در مواردی که پدر و مادر نونهال هردو بلند قد هستند و یا هر دو کوتاه قد هستند شاید بتوان گفت که احتمال بلند قد شدن یا کوتاه قد شدن نونهال بیشتر است، هر چند در این میان عوامل مختلفی هم چون جهش‌های ژنتیکی، تغذیه، استرس و… می‌تواند حتی این احتمال را هم تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از نونهالان و نوجوانان که شاید به نظر شرایط قدی مناسبی ندارند به دلیل انگیزه، هوش، شخصیت و قابلیت‌های فیزیولوژیک بالا در آینده ممکن است تبدیل به یک پاسور و یا لیبروی بسیار خوب و برجسته در سطح بین‌المللی شوند.

به نظر می‌رسد موضوع جستجوی استعدادها در این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار باشد؛ به این ترتیب که مربیان و معلمان، نونهالانی را که دارای شرایط قدی و آمادگی حرکتی مناسب هستند به سوی والیبال سوق دهند و آنها را در سیستم پرورش استعدادها نگه دارند. هرچند با توسعه‏ی رسانه‏ها و افزایش سطح آگاهی خانواده‏ها، والدین به خوبی از پتانسیل فرزند خود مطلع هستند، ولی پیگیری‏های مربیان و معلمان برای یافتن نونهالان با شرایط اندامی مناسب و جذب آنها به مراکز پرورش استعدادهای بازیکنان می‏تواند تسهیل کننده و شتاب دهنده‏ی این امر باشد.

موضوع مهم دیگر یا شاید مهم ترین موضوع در این مرحله توجه ویژه به توسعه‏ی هماهنگی و مهارتی در نونهالان و به ویژه نونهالان بلندقامت می‌باشد. بسیار از مربیان و والدین در دام تخصصی کردن زودهنگام این نونهالان در پست مدافع میانی و یا مهاجم (یعنی در مسابقات مینی والیبال بیشتر آبشار می‌زنند و کمتر در دریافت سرویس و ارسال پاس شرکت می‌کنند) می‌افتند که لطمه‏ جدی به توسعه‏ی هماهنگی و مهارتی این نونهالان وارد می‌کند. این کار همینطور باعث می‌شود که قدرت تشخیص و بازیخوانی این نونهالان نیز کم شود و اگر پس از بلوغ به دلیل عدم شرایط قدی مناسب یا عدم علاقه و یا هر دلیل دیگری بخواهند که در یک پست تخصصی دیگر ادامه فعالیت دهند، از توانایی جسمانی، تکنیکی و ذهنی لازم برخوردار نخواهند بود. حداقل قد مناسب برای والیبال سطح بالای بین المللی برای آقایان 195 cm و برای بانوان 180 cm باشد.

بنابراین یکی از مهم‏ترین کارها در این مرحله، توسعه و فراگیر کردن والیبال در سطح جامعه می‏باشد. هر چه تور استعدادیابی در این مرحله گسترده‌تر شود احتمال صید استعدادهای بیشتر از دریای محدود جامعه‌ی نونهالان بیشتر است و احتمال گرایش آنها را به والیبال در مقابل ورزش‌هایی که نیازمند شرایط جسمانی مشابه هستند؛ مانند بسکتبال؛ بیشتر می‌کند. اما نکته مهم‌تر این است که استعدادهایی که در مراحل بعدی، شرایط برای شناخت آن‌ها فراهم می‌شود برای اینکه بتوانند به حداکثر پتانسیل خود دست یابند، باید از اوایل نونهالی وارد سیستم توسعه و رشد مهارت‌ها شوند. همان طور که در فصل5 (دوره های حساس تمرین پذیری) اشاره خواهد شد دوره‌های پرشتاب تمرین پذیری به ویژه برای یادگیری مهارت ها و سرعت و چابکی در این سنین قرار دارد که باید حد اکثر استفاده را از آنها کرد. دوباره تأکید می‌کنیم که توسعه و پرورش هماهنگی و آموزش تکنیک‏ها اولویت تمرینی در این مرحله‏ی مهم استعدادسازی هستند.

 مهم‌ترین جایگاه برای توسعه والیبال در بین نونهالان مدارس است و مهمترین و کاربردی ترین ابزار معلمان ورزش هستند که باید حداکثر بهره را از هردو برد تا بتوان نونهالان و والدین آنها را به والیبال علاقه مند کرد. برگزاری کلاس‌های ویژه مربیگری و آموزش والیبال در مدارس برای معلمان ورزش و برگزاری سازمان یافته، باکیفیت و مداوم مسابقات و جشنواره‌های مینی والیبال کمک بسیاری در این راستا خواهد کرد.

راهکارهایی برای علاقمند کردن والدین به والیبال:

1. توجه به مسائل درسی و اخلاقی بازیکنان در مراکز توسعه استعدادها و آکادمی ها
2. استفاده از مربیان خوشنام و معروف در مراکز توسعه استعدادها
3. توسعه لیگ حرفه ای والیبال و افزایش درآمد بازیکنان
4. تسهیل ورود بازیکنان نخبه به دانشگاه
5. نزدیک بودن مراکز توسعه استعدادها به محل زندگی بازیکنان
6. ایمن بودن شیوه های تمرین و تجهیزات و…
7. پوشش مناسب رسانه ای

راهکارهایی برای علاقمند کردن نونهالان به والیبال:

1. استفاده از معلمان ورزش در توسعه والیبال در مدارس
2. توزیع کتاب و DVD های آموزشی مخصوص کودکان
3. برگزاری مسابقات رنگ آمیزی تصاویر کارتونی والیبال
4. توزیع کلاه، تی شرت و محصولات مشابه با تصاویر و آرم های والیبال در مدارس
5. برگزاری مسابقات مینی والیبال به صورت منظم و با امکانات مناسب
6. پوشش رسانه ای مسابقات مینی والیبال
7. تسهیل شرایط مشاهده مسابقات بین المللی برای نونهالان
8. احداث زمین های والیبال مناسب در مدارس
9. توزیع توپ و امکانات مناسب برای بازی والیبال