مراحل آموزش تکنیک‏ها و مهارت‏های والیبال

مراحل آموزش تکنیک‏ها و مهارت‏های والیبال

همانطور که اشاره شد این مرحله در آموزش تکنیک ها بسیار مهم است و مربیان و بازیکنان باید مراحل آموزش و یادگیری تکنیک‏ها و مهارت‏های والیبال را بدانند تا مرحله به مرحله پیش بروند. با توجه به اینکه یادگیری مهارت‏های والیبال دشوار و زمان‏بر ‏است؛ بنابراین بازیکنان، مربیان و خانواده‏ها باید صبور، سخت‏کوش و مشتاق باشند.

مرحله‏ اول: پایه‏ ها

در مرحله اول بازیکنان باید پایه ‏های والیبال را بیاموزند و این پایه‌ها را که بنیان و اساس کار آینده آنها خواهد بود محکم و استوار سازند. این پایه‏ ها شامل این موارد می‏شود ولی محدود به اینها نیست: توانایی بالا در گرفتن و پرتاب کردن توپ، ضربه زدن به توپ با هماهنگی بالا، ردگیری دیداری توپ و تصمیم‌گیری و جابه‏جایی مناسب، حالت آماده مناسب، جابه‏جایی موزون و هماهنگ، ارسال با پنجه به جلو، پهلو و پشت، ارسال با ساعد از محدوده‏ی بدن و افت به پهلو، ارسال سرویس از پایین و از بالا در جهت‏های مختلف، دفاع روی تور یک نفره، توانایی آبشار زدن در مسیر مستقیم و زاویه و جاخالی انداختن.

حرکت، بازی کردن، لذت بردن و نشاط، و موفقیت را تجربه کردن و پرورش یافتن، باید اولویت مربیان و والدین در این مرحله باشد. به این ترتیب تصور لذت‏بخشی از ورزش و از والیبال در ذهن نونهالان نقش می‏بندد که در تمام طول زندگی ماندگار خواهد بود.

مهم ترین نکته در مرحله‏ی پایه این است که تمرینات لذت بخش و بانشاط باشند و علاوه بر جسم، از نظر ذهنی نیز بازیکنان را پرورش دهد. یکی از مهم‏ترین جنبه‌ها در پرورش ذهنی بازیکنان این است که آنها مهم‏ترین  مهارت والیبال را بیاموزند: ‏مهارت بازیخوانی و تصمیم‏گیری.

یادگیری مهارت‏های پایه برای نوآموزانی که دارای شرایط ذهنی و جسمی متوسط هستند و هفته‏ای دو یا سه جلسه تمرین با کیفیت می‏کنند ( تمرین شبیه بازی، چالشی، هدفدار و امتیازی) و تعداد تماس‏های بالایی با توپ دارند، شاید حدود 2 سال به طول انجامد.

مرحله دوم: تکنیک‏ها

در این مرحله بازیکنان باید تکنیک‏های کاربردی در والیبال را بیاموزند. مهم‌ترین چیزی که در این مرحله بازیکنان باید بیاموزند، ماهر شدن در بازیخوانی و ردگیری دیداری توپ می‏باشد. با توجه به اینکه والیبال ورزش ضربه زدن به توپ است و نه گرفتن و حمل کردن توپ، در نتیجه بازیکنان وقت زیادی برای فکر کردن، تصمیم گیری و جابه‏ جایی ندارند؛ بنابراین باید توانایی بازیکنان در بازیخوانی و ردگیری دیداری توپ افزایش یابد.

برای تقویت قدرت درک شرایط بازی و بازیخوانی بازیکنان، باید تمرینات رقابتی و شبیه بازی طراحی کرد که فرآیند تمرین برای بازیکنان قابل پیش بینی نباشد. تمرینات قالبی و تکراری، کمکی به افزایش مهارت بازیکنان در بازیخوانی نمی‏کند. برای افزایش توانایی بازیکنان در ردگیری دیداری توپ، باید تمرینات را از فواصل کم و از زمین‏های بازی کوچکتر آغاز نمود و به تدریج فواصل و ابعاد زمین را بیشتر کرد. افزایش تدریجی فاصله‏ ها، نکته ه‏ای مهم است که نباید آن را دست‏کم گرفت.

مهم‌ترین تکنیک‏هایی که بازیکنان در این مرحله باید بیاموزند، تکنیک دریافت سرویس، توپگیری، ارسال پاس جلو و پاس پشت، آبشارهای متنوع و فریبنده روی پاس‏های سریع و پاس‏های ارسالی از مناطق مختلف زمین، ارسال انواع سرویس به مناطق مختلف زمین، ارسال با ساعد از پهلو و تکنیک‏های توپگیری ( شیرجه زدن، افت به جلو و پهلو، سُر خوردن و … ) و انجام دفاع روی تور دونفره با استفاده از انواع جابه‏جایی‏ها می‏باشد.

همانطور که چهره‏ بازیکنان با هم متفاوت است پتانسیل‏ها و قابلیت‌های جسمانی، ذهنی، فکری و شکل مغز آنها نیز با هم متفاوت است. بنابراین سرعت و میزان یادگیری بازیکنان با هم متفاوت است و مربیان باید هوشمندانه عمل کرده و تمرینات را متناسب با شرایط انفرادی بازیکنان سازگار کنند. اندکی از بازیکنان خیلی سریع یاد می‏گیرند، خیلی از بازیکنان یادگیری متوسطی دارند، و بعضی از بازیکنان نیز خیلی کند یاد می‏گیرند. صبور، سخت‏کوش، امیدوار و هوشمند باشید. سخت‏کوشی هوشمندانه و خوش‏قلبی و مهربان بودن، تنها راه موفقیت و پیشرفت است.

بهترین راه برای پرورش بازیخوانی و ردگیری دیداری در بازیکنان، انجام بازی‏های 1 با 1
( همکاری دو بازیکن) و 1 در برابر 1 (رقابت دو بازیکن)، 2 با 2 ( همکاری دو تیم یا بازی با هم) و 2 در برابر 2 ( رقابت دو تیم یا بازی در برابر هم)، 3 با 3 (همکاری دو تیم یا بازی با هم) و 3 در برابر 3 ( رقابت دو تیم یا بازی در برابر هم)، 4 با 4 ( همکاری دو تیم یا بازی با هم) و 4 در برابر4
( رقابت دو تیم یا بازی در برابر هم) می‏باشد. این بازی‏ها باید در زمین‏های با ابعاد کوچکتر انجام شود به نحوی که بازی برای بازیکنان چالشی باشد و همین‏طور تعداد تماس‏ها با توپ زیاد بوده و رالی‏ها طولانی باشند. به تدریج و با افزایش مهارت بازیکنان، ابعاد زمین نیز باید افزایش یابد تا به 6 متر در 6 متر  (بازی مینی والیبال 3 به 3) و سپس 7 متر در 7 متر (بازی میدی والیبال 4 به 4 ) برسد. سپس بازیکنان آماده بازی 6 نفره در زمین 9 متر در 9 متر هستند. در این حالت هم می‏توان بازی‏های چالشی و آموزشی متنوعی با تغییر تعداد نفرات هر تیم و ارتفاع تور و ابعاد زمین برای بازیکنان طراحی نمود.

مرحله‏ سوم: مهارت‏های انفرادی (خلاقیت)

هر بازیکن دارای ویژگی‏های جسمی و ذهنی منحصر به فرد می‏باشد، ساختار مغز بازیکنان مانند چهره‏هایشان با هم متفاوت است، شیوه‏های تصمیم‏گیری متفاوتی دارند، دوران کودکی و مدرسه و والدین آنها با هم فرق می‏کنند، بعضی خلاقیت بیشتری دارند و بعضی ساختار یافته و منظم بازی می‏کنند و … . همین طور که بازیکنان پرورش می‏یابند و در تکنیک‏ها ماهر‏تر می‏شوند، وظیفه‏ی مربی است که آنها را راهنمایی کند تا از یک بازیکن بزرگ که از نظر جسمی، ذهنی و فکری شباهت زیادی به او دارد تقلید کنند. این تقلید باید مدتی ادامه یابد و سپس بازیکن در اوایل دهه دوم زندگی خود، سبک و شیوه‏ اختصاصی خودش را می‏یابد؛ هرچند این تقلید می‏تواند همچنان ادامه یابد، چراکه بازیکنان با دیدن بسیار خوب می‏آموزند.

آنچه که مربیان و بازیکنان باید به آن توجه ویژه کنند این است که یادگیری و آموزش مهارت‏های پایه و تکنیک‏ها باید به خوبی و به طور کامل انجام شود و سپس بازیکن به سراغ تقلید از بازیکنان مناسب و متناسب رفته و مهارت‏های فردی خود را پرورش دهد. مهارت‏هایی که مختص همان بازیکن بوده و در شرایط دشوار بازی می‏تواند آنها را به کار گیرد.

مرحله‏ چهارم: تاکتیک‏های انفرادی

تاکتیک انفرادی یعنی انتخاب گزینه مناسب در نحوه‏ی اجرای تکنیک با توجه به عملکرد حریف و شرایط بازی. مثلاً در پاسوری؛ مهارت پایه یعنی ارسال پاس جلو و پاس پشت؛ تکنیک یعنی ارسال پاس با پرش، ارسال پاس مناسب به کنارها با ساعد، ارسال پاس از پهلو، ارسال انواع پاس سرعتی، جاخالی انداختن، ارسال پاس مناسب از میانه‏ زمین به کنارها و …؛ مهارت انفرادی یعنی ارسال پاس یکدست به مسافت‏های طولانی، ارسال جاخالی غافلگیر کننده به انتهای زمین، ارسال پاس سریع از روی خط سه متر و میانه‏ زمین، ارسال پاس سرعتی با ساعد و … ؛ تاکتیک انفرادی یعنی اینکه پاسور قبل از ارسال پاس، مدافعان روی تور حریف و حتی بازیکنان توپگیر حریف را مشاهده و ارزیابی کند و با استفاده از تکنیک و یا مهارت انفرادیِ مناسب، پاسی با کیفیت مناسب به بهترین محل ارسال نماید.