ساختار تیم و پستهای تخصصی در والیبال
ساختار تیم و پستهای تخصصی در والیبال
تیم از یک پاسور، یک بازیکن که توانايی حمله از پشت خط 3 متر را دارد و مهاجمی ماهر میباشد در قطر پاسور؛ دو مدافع میانی که در خط عقب معمولاً لیبرو جایگزین آنها میشود و دو دریافت کننده – مهاجم که بازیکنان کناری هم نامیده میشوند و یک لیبرو تشکیل شده است.
توجه به این نکته بسیار جالب است که بازیکنان در پستهای مختلف با توجه به وظایفی که در طول بازی برای آنها تعریف می شود باید دارای ویژگیهای فیزیکی و جسمانی، و مهارتهای تکنیکی و روانی و ذهنی خاصی باشند.
پاسور
پاسور از جمله مهمترین بازیکنان تیم میباشد که حمله را طرحريزي و هماهنگ میکند. مهمترین ویژگی او رهبر و سازمان دهنده بودن است. او باید درک خوبی از بازی داشته باشد و پاسها را دقیق ارسال کند. امروزه بازیکنانی با قد 190 سانتیمتر تا بيش از 2 متر در این پست دیده میشوند. بسیاری از پاسورهای بزرگ از گذشته تاکنون، مثل نیکولا گربیچ (2 متر)، لویی بال( 2 متر)، جیانلی ( 2 متر)، رزنده ( 190 سانتیمتر)، تراویتسا ( 2 متر)، تونیوتی (183 سانتیمتر)، سعید معروف (189 سانتیمتر)، کریستنسون ( 198 سانتیمتر)، لوسیانو دچکو ( 191 سانتیمتر)، گرزگورز لوماکس (187 سانتیمتر)، سرگئی گرانکین (195 سانتیمتر) نشان دادهاند که یک قانون و شرایط عمومی و فراگير در پاسوری وجود ندارد، و شرایط قدی خیلی فاکتور تعیین کنندهای نیست؛ هرچند پاسورهایی با شرایط قدی بلندتر میتوانند کمک بیشتری به سیستم دفاعی تیم بکنند و احتمالاً استفاده از پاسورهای با قد بالای 195 سانتی متر در آینده فراگیر خواهد شد.
پاسور باید بیاموزد که چطور پاس مناسب برای هر مهاجم را ارسال کند و آنها را مطابق با شرایط مختلف بازی انتخاب نماید. اما به منظور توسعه ویژگیهای تکنیکی، فیزیکی و جسمانی و رسیدن به مراحل پیشرفته بازی، پاسورها باید برنامه تدافعی تیم حریف را زير نظر قرار دهند و بیاموزند که با توجه به دفاع روی تور و دفاع عقب زمین حریف چگونه پاس دهند. در طول مسابقه آنها بايد از همه موقعیت ها استفاده کنند و در برابر موقعیتهای مختلف واکنش مناسب نشان دهند و این کار با استفاده متناوب از حملات سرعتی یا حمله به وسیله بازیکنان كناري و يا حمله pipe انجام میشود. وظيفه اول پاسور ارسال پاس دقيق و متناسب با تواناییهای هر مهاجم از نقاط مختلف زمین ميباشد و وظيفه بعدي او فريب مدافعان تيم مقابل است. پاسور باید از سرعت بالایی در جابجایی و استقامت در سرعت برخوردار باشد. پاسور بايد از تمركز، جنگندگی، اعتماد به نفس و آرامش رواني بالايي برخوردار باشد و آناليز و پيشبيني عملكرد او براي مربي و بازيكنان تيم حريف دشوار باشد، به ويژه در امتيازات حساس و تعيين كننده. علاوه بر اين او بايد در تكنيكهاي امتيازآور دفاع روي تور و سرويس نيز از مهارت خوبي برخوردار باشد.
وظیفه پاسور جایگزین: در بسیاری از شرایط میتوان از پاسور جایگزین استفاده مؤثری کرد. شیوه متفاوت پاسور جایگزین میتواند به سرعت رویکرد و شرایط روانی بازیکنان تیم خودی و تیم حریف را تغییر دهد ( بهتر کند یا بدتر کند). بازی بدون پاسور اصلی، صرف نظر از سطح توانایی ومهارت پاسور جایگزین میتواند کل شرایط یک تیم را عوض کند. بعضی وقتها استفاده از پاسور جایگزین به مربی اجازه میدهد که اطلاعاتی را به پاسور آغازکننده بدهد و یا از او اطلاعاتی دریافت کند، همین طور به پاسور آغاز کننده فرصتی برای استراحت جسمی و ذهنی داده میشود.
یک پاسور جایگزین آماده میتواند تاکتیکهای حمله را اصلاح یا دوباره سازماندهی کند و یا برنامه بازی را تقویت نماید. اغلب ارسال یک یا دو پاس مناسب برای مهاجمان کلیدی تیم میتواند شروع خوبی برای رسیدن به این هدف باشد. ورود به بازی از روی نیمکت ذخیرهها، که معمولاً در شرایط پرفشار صورت میگیرد، میتواند از نظر ذهنی برای پاسور جایگزین بسیار پرچالش باشد. او معمولاً باید با ارسالهای مطمئن و ساده کار خود را آغاز کند و سپس به ارسال پاسهای با ریسک بیشتر بپردازد. داشتن یک پاسور جایگزین خوب گزینههای تاکتیکی مربی را افزایش میدهد. درست است که یک پاسور آماده و خوب باید برای همهی شرایط و موقعیتها آماده باشد، اما مربی نباید از پاسور جایگزین در شرایط ناآشنا برای او استفاده کند مگر اینکه قبلاً در بازیهای تمرینی، او این شرایط را تجربه کرده باشد. مربی باید در تحلیل واکنشهای پاسور در زمان ورود یا خروج از زمین تجربه کافی داشته باشد تا شناخت بهتری از او پیدا کند.
اهمیت پاسور جایگزین در زمان مصدومیت، بیماری و یا غیبت پاسور اصلی خود را نشان میدهد؛ حالتهایی که بسیاری از تیمهای بزرگ از آن ضربه خوردهاند. یک مربی باید با پرورش یک پاسور جایگزین که پتانسیل تبدیل شدن به یک پاسور اصلی را دارد، آینده تیم را نیز مورد توجه قرار دهد. این موضوع در تیمهای ملی از اهمیت بالایی برخوردار است.
- پاسور باید خیلی زود به سمت توپ دریافت شده حرکت کند، زودتر از توپ به محل برسد، توقف کند و منتظر توپ بماند، شرایط را بررسی کند و پاس مناسب و دقیقی برای مهاجم ارسال کند و این کار را در طول بازی به شکل با ثبات انجام دهد.
- پاس ارسالی تا جای ممکن باید سریع و کم قوس باشد، نه اینکه کوتاه باشد.
- به بازی سرعت دهید اما با عجله بازی نکنید ( عجله کردن به معنی عدم دقت و هماهنگی است، که منجر به از بین رفتن اعتماد بین پاسور و مهاجمان میشود).
- تا جای ممکن پاسها با پرش و از بالاترین نقطه ارسال شوند.
بازیکن قطر پاسور ( مهاجم پشت خط زن)
بازیکن قطر پاسور بازیکنی است که در سه چرخش از منطقه 1 و دو چرخش از منطقه 2 حمله میکند بنابراین باید توانایی بالایی در حمله از سمت راست زمین و همینطور از پشت خط سه متر داشته باشد. او باید قدرتمند و خیلی قابل اطمینان باشد. هر چقدر سرعت او در حمله بیشتر باشد و پاس ارسالی برای او سریع و کم قوس باشد، آنگاه به دلیل باز شدن دفاع روی تور حریف کل سیستم تهاجمی تیم در شرایط بهتری قرار خواهد گرفت. معمولاً بازیکنان قطر پاسور در تیمهای سطح بالا از قدی حداقل 2 متر برخوردارند
( ماکسیم میخایلوف: 202 سانتی متر، مت اندرسون: 202 سانتی متر، والاس دسوزا: 198 سانتی متر، بارتوش کورک: 205 سانتی متر، ایوان زایتسف: 204 سانتیمتر، شهرام محمودی : 198 سانتی متر، امیر غفور : 202 سانتی متر، آنتونین روزیر : 200 سانتیمتر، خوزه لوییس گونزالس : 206 سانتیمتر، گاوین اشمیت : 208 سانتیمتر، الکساندر آتاناسیویچ : 200 سانتی متر ) و به نظر میرسد داشتن شرایط قدی و اندامی مناسب عاملی مهم در انتخاب بازیکن برای تخصصی شدن در این پست باشد. در والیبال زنان بسیاری از تیمهای سطح بالا مانند چین، کره جنوبی و تایلند بهترین دریافت کننده خود را که تنوع بالایی هم در حمله دارد در قطر پاسور قرار میدهند و او حضور فعالی در همه چرخشها در دریافت سرویس دارد و در حمله از پشت خط سه متر شرکت نمیکند. بازیکنان چپ دست از نظر بیومکانیکی در این پست دارای مزیت هستند. به خاطر ویژگیهای فیزیکی و جسمانی، بازیکنان قطر پاسور عموماً سرویس زنهای قهاری هم هستند، این موضوع را آمار FIVB نیز تأيید می کند. نقش این بازیکنان ممکن است که محدود به نظر آید اما نقشی اساسی در تثبیت و موازنهی حمله تیم دارند. علاوه بر ثبات و اثر بخشي بالا در حمله و حفظ قدرت ذهنی و تمرکز در طول بازی، بازيكن قطر پاسور بايد از توانايي بالايي در توپگيري و دفاع روي تور برخوردار باشد. ضمن اینکه با توجه به سرعت بالای سرویسها و ضرورت بیشتر استفاده از استراتژی دریافت سرویس چهار نفره،
در پرورش بازیکن پشت خط زن باید مهارت او در دریافت سرویس را نیز پرورش داد.
اما عملکرد بازیکن قطر پاسور در بازی باید چگونه باشد؟ 6% خطا در حمله، 10% حمله منتهی به دفاع مستقیم حریف، 48% حمله منجر به امتیاز مستقیم، یعنی اثر بخشی 32% ؛همچنین 23% دفاع روی تور منجر به امتیاز، 5/1 توپگیری با ارسال مناسب در هر ست، 10% امتیاز مستقیم سرویس در مقابل 20% خطا در سرویس؛ میانگین عملکرد مهاجمان پشت خط زن در والیبال پیشرفته میباشد.
دریافت کننده مهاجم
دریافت کننده – مهاجم پس از پاسور مهمترین بازیکن تیم میباشد. آنها محور اصلی کار تیم می باشند چرا که باعث ایجاد ثبات در دریافت سرویس و حملهی تیم میشوند. از آنجا که تیم نیاز دائمی به آنها دارد باید همواره در طول رالی تمرکز خود راحفظ کنند. تمرکز، قدرت، چالاکی، سرعت عکسالعمل و جنگندگی به منظور دستیابی به همه توپها در منطقه 6 و یا 5 در زمان توپگیری از خصوصیات این بازیکنان میباشد. آنها بازیکنان با تکنیکی هستند که دارای تنوع زیاد در حمله میباشند و هر زمانی که در خط جلو هستند، حملاتی سریع را از منطقه 4 انجام میدهند ( یکی از دریافت کننده مهاجمان تیم در یک چرخش در حمله پس از دریافت سرویس از منطقه 2 حمله میکند) و زمانی که در خط عقب قرار دارند از منطقه 6 در حمله شرکت میکنند. بسیاری از تیمها روش بازی خود را با استفاده از چنین حملهای که از پشت خط 3 متر انجام میشود کامل میکنند. چنین حمله ای که PiPe نامیده میشود با حملهای که بازیکن قطر پاسور از منطقه 1 انجام میدهد کاملاً متفاوت است؛ اين حمله داراي جنبه غافلگيركننده بالايي است و پاس ارسالي ارتفاعي حدود 1 متر دارد و معمولاً به صورت تركيبي با مهاجم سرعتي ارسال ميشود. به خاطر نقش ترکیبی و چند وجهی این بازیکنان، آنها در دریافت اول، دفاع داخل میدان، دفاع روی تور و حمله دارای مهارتهای برجستهای هستند و دركنار پاسور قابليت بالايي در رهبري و سازماندهي تيم و همینطور هوش بالایی در تحلیل و درک شرایط بازی دارند.
مهارت مهمی که دریافت کننده – مهاجمان باید داشته باشند و در سالهای بعد اهمیت آن بیشتر هم خواهد شد، توانایی عملکرد مناسب روی پاسهای بلند ارسالی از میانه یا انتهای زمین میباشد که در بسیاری موارد توسط بازیکن غیر پاسور ارسال میشود. زدن ضربات متنوع از نظر سرعت و جهت، و استفاده از دست مدافعان برای کسب امتیاز و همینطور خطای پایین، مواردی هستند که در عملکرد روی این پاسها باید مد نظر قرار گیرند.
در حال حاضر بیشتر دریافت کننده مهاجمان سطح بالا در تیمهای پیشرفته از قدی حدوداً بین 195 تا 200 سانتی متر برخوردارند اما به نظر میرسد تا چند سال آینده این میزان به 200 تا 205 سانتی متر افزایش یابد؛ عثمانی خوانتورنو : 200 سانتی متر، اروین نگاپت: 194 سانتی متر، ایوان زایتسف : 204 سانتیمتر، فاکوندو کونته : 197 سانتی متر، تایلور ساندر : 196 سانتی متر، آرون راسل: 205 سانتیمتر، مایکل کوبیاک: 191 سانتیمتر، کیوین تیلیه : 200 سانتی متر، ریکاردو لوکارلی : 195 سانتی متر، میلاد عبادی پور : 196 سانتیمتر، سرگئی تتیوخین : 197 سانتی متر، جواد معنوی نژاد : 200 سانتی متر، مارکو ایوویچ: 194 سانتی متر، مجتبی میرزا جانپور: 205 سانتی متر.
اما عملکرد دریافت کننده – مهاجم از نظر آماری باید چگونه باشد؟ 33% دریافت اول عالی، 25% دریافت اول خوب و 5/0% خطا، میانگین عملکرد دریافت کننده- مهاجمان در والیبال پیشرفته می باشد. اما در حمله؛ 5% خطا، 10% حمله ی منجر به دفاع مستقیم حریف، 47% حمله ی منجر به امتیاز مستقیم، یعنی 32% اثربخشی در حمله؛ 18% دفاع منجر به امتیاز؛ 5/1 توپگیری با ارسال مناسب در هر ست، 6% امتیاز مستقیم سرویس در مقابل 16% خطا در سرویس؛ میانگین عملکرد دریافت کننده- مهاجمان در والیبال پیشرفته می باشد.
مدافع میانی
مدافع میانی دفاع روی تور را استوار میکند، همینطور با حرکت قدرتمند برای حمله سرعتی به مدافع ميانی حریف فشار وارد میآورد که برای انجام دفاع روی تور با او جهش کند. نقش او از توسعه و تکامل بازی والیبال که سریع تر شده است پيروي میکند. چون در واليبال پیشرفته به طور ميانگين فقط حدود 60% دريافتهاي اول طوري است كه مدافع (مهاجم) مياني جزو گزينههاي حمله خواهد بود ولي از سوي ديگر در تمام گزينههاي حمله تيم حريف، او وظيفه دفاع روي تور را بر عهده دارد، تواناييهاي بازيكني در اين پست بايد در دفاع روي تور بيشتر از حمله باشد. اما در والیبال زنان به دلیل تعداد زیاد رفت و برگشت توپ در هر رالی، و اثربخشی بالای حملات سرعتی در کسب امتیاز، نیاز است که مهاجمان سرعتی توانایی بالایی در حمله به ویژه آبشار لنگ داشته باشند. فراتر از همه اینها او باید از توانایی بالایی در درک شرایط بازی به منظور پیشبینی تاکتیک و مسیر حمله در شرایط مختلف بازی در تیم حریف داشته باشد تا بتواند تصمیمگیری درستی در انجام دفاع روی تور منجر به امتیاز، و یا کمک به سیستم توپگیری با کاهش سرعت آبشار ورودی به زمین تیم خودی ( دفاع روی تور نرم) داشته باشد.
برای بازی مؤثر در این پست ضروری است كه علاوه بر سرعت و قدرت بازی خوانی، نحوه عملكرد پاسور و بازیکن میانی حریف را نيز به خوبي بشناسيد و چه در حمله و چه در دفاع روی تور از آنها پیشی بگيرید. بازیکن میانی زمانی که در خط عقب حضور می یابد لیبرو جایگزینش می شود، اما چون او بعد از زدن سرويس بايد در زمين باقي بماند و در توپگيري حضور داشته باشد نبايد از تمرين روي تكنيكهاي توپگيري غفلت كند. علاوه بر اين، در حملات برگشتي ارسال پاس در زماني كه ارسال اول نزديك تور است و پاسور تيم توپ را ارسال كرده و يا امكان ارسال پاس را ندارد، بر عهده مدافع مياني ميباشد. بنابراين او بايد تمرين زيادي در ارسال پاس مناسب براي مهاجمان كناري انجام دهد.
از نظر شرایط قدی در حال حاضر بیشتر مدافعان میانی سطح بالای دنیا از قدی بین 205 تا 210 سانتیمتر برخوردارند؛ هر چند به نظر میرسد در چند سال آینده این میزان به 210 تا 215 افزایش یابد. اما فراموش نکنیم که علاوه بر قد و مناسب، سرعت (سرعت جابه جایی در دفاع و حمله، و سرعت دست در ضربه زدن به توپ)، چابکی و هماهنگی از دیگر ویژگیهای ضروری برای این پست هستند. شرایط قدی چند مدافع میانی سطح بالا: محمد موسوی : 203 سانتیمتر، سباستین سوله: 200 سانتی متر، لوکاس ساتکمپ : 209 سانتی متر، ماتئووس بینیک : 210 سانی متر، پیوتر نواکووسکی: 205 سانتیمتر، کوین لروکس: 209 سانتیمتر، نیکولاس لگوف: 206 سانتیمتر، امانوئل بیرارلی : 202 سانتیمتر، موزرسکی: 217 سانتیمتر، متئو پیانو: 208 سانتیمتر، الکساندر ولکوف: 210 سانتیمتر، آرتم ولویچ : 208 سانتیمتر، دیوید لی : 203 سانتی متر، ماکسول هولت : 205 سانتیمتر.
اما عملکرد مهاجم (مدافع) میانی در حمله چگونه باید باشد؟ میانگین عملکرد مهاجمان سرعتی در والیبال پیشرفته این چنین است: 8% خطا در حمله، 6% حمله منجر به دفاع مستقیم حریف، 60% حمله منجر به امتیاز مستقیم؛ یعنی اثربخشی 46% در حمله؛ و در دفاع روی تور نیز 21% دفاع روی تور منجر به امتیاز. 6% امتیاز مستقیم سرویس در مقابل 23% خطا در سرویس، و 5/0 توپگیری با ارسال مناسب در هر ست.
لیبـرو
اکنون لیبرو رکنی تعیین کننده و ضروری برای تیم شده است. او باید در دریافت سرویس ( به ویژه دریافت سرویس با ساعد؛ چون در این صورت میتواند فضای بیشتری از زمین را پوشش دهد و به دیگر دریافت کنندههای تیم هم کمک کند)، توپگیری، ارسال پاس، مدیریت دریافت کنندهها و توپگیرها و کمک به دریافت کنندهی ضعیفتر، پوشش مهاجم، جسارت و نترس بودن، و حفظ سطح نشاط و جنگندگی تیم از مهارت بالایی برخوردار باشد. او باید دریافت سرویس و توپگیری تیم را هماهنگ و با ثبات کند، در حالیکه در دفاع روي تور این وظیفه بر عهده مدافع مياني میباشد. همکاری بین لیبرو و مدافعان ( به ویژه مدافع میانی) رابطه و هماهنگی بین دفاع روی تور و دفاع داخل زمین را کارآمد تر میکند. بعضی از تیمها هنوز به همه مزایای استفاده از لیبرو پی نبرده اند و فقط از او به عنوان بهترین دریافت کننده تیم سود میبرند. بهترین لیبروهای دنیا علاوه بر اینکه از چابکی، چالاکی و سرعت عکسالعمل و جسارت بالایی برخوردارند به عنوان رهبر بازیکنان عقب زمین و دريافت كننده عمل میکنند. در مواجهه با سرويسهاي موجي يا پرشي آرام، ليبرو تا حد امكان دریافت کننده- مهاجمان را پوشش ميدهد تا آنها با قدرت بيشتري در حمله از خط جلو يا عقب(PIPE) حضور يابند.
ليبرو 4 چرخش در دفاع داخل ميدان و 6 چرخش در دريافت اول حضور دارد. ولي از آنجا كه در واليبال نوين 36% از حملات تبديل به توپ برگشتي ميشود او بايد علاوه بر مشاركت پويا و فعال در دريافت اول؛ در توپگيري، پوشش مهاجم و ارسال پاسهای دقیق نيز از مهارت بالايي برخوردار باشد.
مهارت مهم دیگری که یک لیبرو باید داشته باشد و در آینده اهمیت آن بیشتر هم خواهد شد، توانایی ارسال پاس مناسب از همه مناطق زمین برای مهاجمان کناری میباشد. هر چقدر مهارت لیبرو در این کار بیشتر شود میتواند پاسهای سریعتر و فریبنده هم ارسال کند که نیاز به تکرار زیاد دارد. در آینده توانایی ارسال پاسهای سریع برای مهاجمان، هم با ساعد و هم با پنجه، مهارتی عادی و رایج برای همهی لیبروهای سطح بالا خواهد بود؛ حتی ارسال پاسهای سرعتی و ترکیبی توسط لیبرو نیز ممکن است رایج شود.
موضوع مهم دربارهی لیبرو این است که او موقعیت کسب امتیاز را در طول بازی ندارد، اما ممکن است اشتباهاتی را مرتکب شود که باعث از دست دادن امتیاز شود و یا تیم را در موقعیت نامناسبی قرار دهد، در نتیجه باید از قدرت ذهنی، ثبات روانی و جنگندگی بالایی برخوردار باشد؛ و البته نیازمند حمایت مربیان نیز میباشد، که توجه به این موارد موضوعی مهم در پرورش لیبروهای سطح بالا میباشد.
هوبرت هنو (يكي از بهترين ليبروهاي جهان)می گوید: “به عنوان لیبرو باید لذت خود را در توپگیری و ارسال اول بیابید و خود را با لذت فراوان مهاجمی که با یک حملهی قدرتمند توپ ارسالي شما را به امتیاز تبدیل کرده شريک بدانيد.”
شرایط قدی لیبروهای تیمهای سطح بالا بسیار متفاوت است؛ فرهاد ظریف: 165 سانتیمتر، مهدی مرندی: 172 سانتیمتر، سرجیو سانتوس: 184 سانتیمتر، جنیا گربنیکف: 188 سانتیمتر، پاول زاتورسکی: 184 سانتیمتر، اریک شوجی: 183 سانتیمتر، نیکولا راسیچ: 192 سانتیمتر. سالواتوره روسینی: 185 سانتیمتر، هوبرت هنو: 188 سانتیمتر، الکسی وربوف : 183 سانتیمتر. همانطور که مشاهده میکنید، شرایط قدی لیبروها دامنهی وسیعی دارد ولی اغلب بین 180 تا 190 سانتیمتر است. در هر صورت آنچه که در انتخاب لیبرو مهم است شرایط قدی نیست بلکه چابکی، چالاکی، مهارتهای تکنیکی، قدرت بازیخوانی و قابلیتهای ذهنی و روانی هستند. فراموش نکنیم که در بسیاری از مسابقات ملی و بینالمللی تیمها میتوانند از دو لیبرو در ترکیب خود استفاده کنند، در نتیجه شرایط برای بازیکنان کوتاه قد نیز فراهم است تا به سطوح بالای بین المللی برسند، و نباید نونهالان و نوجوانان را به دلیل کوتاهی قد از والیبال دور کرد. والیبال فقط ورزش افراد قد بلند نیست، بسیاری از افراد کوتاه قد میتوانند در پست لیبرو تخصصی شوند و بسیاری از افراد با قد متوسط هم می توانند در پست پاسور به فعالیت خود ادامه دهند.اما عملکرد لیبرو از نظر آماری چگونه باید باشد؟ 35% دریافت اول عالی، 25% دریافت اول خوب و 7/0% خطا در دریافت اول، و 3 توپگیری با ارسال مناسب در هر ست، میانگین آماری عملکرد لیبروها در والیبال پیشرفته می باشد.
دیدگاهتان را بنویسید