مدیریت و رهبری استعدادها در والیبال

مدیریت و رهبری استعدادها در والیبال

استعدادیابی اثربخش یک فرآیند چند شاخه‌ای و چند بعدی است که حتماً باید با یک برنامه کامل برای پرورش و به اوج رسانی استعداد‌ها همراه باشد، وگرنه عملاً چیزی جز اتلاف وقت، انرژی و سرمایه نمی باشد. شناسایی استعدادها برای ورزش‌های مختلف در سنین پایین حالت یک بعدی و تک رشته‌ای ندارد. استعدادیابی موفق نیاز دارد که با یک برنامه تمرینی شکل یافته و منظم برای توسعه و ارتقاء توانایی‌های بازیکنان و پرورش استعدادهای آن‌ها همراه باشد تا به بازیکنان کمک کند که به تمام پتانسیل خود دست یابند. برنامه تمرینی باید ورزشکاران را مرحله به مرحله و به صورت پیشرونده رشد دهد و متناسب با سطح توسعه بیولوژیکی، ادراکی و شخصیتی و شناختی آنها سازماندهی شود.

موفقیت نهایی علاوه بر توانایی ( قابلیت‌های ژنتیکی و مهارت‌های اکتسابی)
و توانایی‌های ذهنی و روانی (نگرش رشدیافته)؛ وابستگی زیادی دارد به فاکتورهای بی‌شمار محیطی و موقعیتی که در اختیار بازیکن قرار داده می‌شود. این فاکتورها شامل شرایط خانوادگی و میزان حمایت والدین، عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی،
در اختیار داشتن مربی خوب و فرصت کافی برای تمرین درطول سالهای اولیه توسعه توانایی‌ها، حضور در مسابقات معتبر و رقابت با حریفان سطح بالا و حرفه‌ای، بهره‌مندی از هم‏تیمی‌های سطح بالا، دور بودن از مصدومیت، شرایط تغذیه‌ای و… می‌شود.  

فرمول موفقیت=موقعیت+نگرش رشد یافته+توانایی  

نگرش رشد یافته یا نگرش رشد کمک زیادی میکند تا بازیکنان بتوانند به اهداف خود برسند.

سخت کوش تر تمرین کن با اراده قوی.

جرات ریسک کردن داشته باش و از خطاهایت درس بگیر.

از پیشرفت دیگران خوشحال شو و انگیزه بگیر.

وقتی شکست خوردی بهانه نیاور دوباره تلاش کن سخت کوش تر و باهوش تر.

همیشه لبخند بزن و به خودت افتخار کن.

من میتوانم باهوش تر بشوم.

سخت کوشی مرا قوی تر میکند.

یادگیری و پیشرفت هدف من است.

من وقت بیشتری برای رسیدن به هدفم صرف میکنم و بیشتر تلاش میکنم.

شناسایی و انتخاب یک بازیکن مستعد والیبال فرآیندی کوتاه مدت، ساده و روشن نیست. کشف و شناسایی یک ورزشکار مستعد در ورزش‌های تیمی و چندبعدی که دارای سیستمی پویا و طبیعتی پیچیده هستند، بسیار مشکل‌تر از ورزش‌های انفرادی و تک بعدی مانند وزنه برداری، دو و میدانی، دوچرخه سواری یا قایقرانی می‌باشد. موفقیت بلند مدت یک بازیکن در ورزش‌های تیمی، مانند والیبال،  وابستگی زیادی به شخصیت، توانایی تصمیم گیری در شرایط مختلف بازی، فاکتورهای روحی و روانی، رفتار و شرایط اجتماعی و توانایی همکاری و کار تیمی او دارد، بنابراین پیش بینی پتانسیل نهایی عملکرد یک بازیکن در ورزش‌های تیمی، در سنین پایین و با درجه بالایی از احتمال درستی و دقت اگر غیر ممکن نباشد، بسیار دشوار است.

برای اینکه بتوانیم فرآیند مدیریت و رهبری استعدادها در والیبال را به طور اثربخش انجام دهیم، نیاز داریم که شناخت درستی از بازی والیبال و ویژگی‌های والیبال پیشرفته و بازیکنان سطح بالا در در پست‌های تخصصی داشته باشیم. والیبال علاوه بر اینکه یک ورزش تیمی پویا و پیچیده است، دو ویژگی منحصر به فرد دارد که آن را از بقیه ورزش‌ها جدا می‌کند:

• والیبال ورزش ضربه زدن به توپ است؛ نه گرفتن و حمل کردن توپ

این ویژگی والیبال آن را تبدیل به ورزشی یگانه در بین ورزش های تیمی نموده است. چون والیبال ورزش ضربه زدن به توپ است :

1- بازیکنان باید از حالت آماده اولیه جسمی و ذهنی خوبی برخوردار باشند، هماهنگی، چابکی و چالاکی و سرعت عکس العمل آنها بالا باشد.

2- چون هیچ بازیکن نمی تواند دو بار پشت سر هم به توپ ضربه بزند، در نتیجه هیچ وقت یک بازیکن نمی تواند به تنهایی باعث برنده شدن تیم بشود، در نتیجه پرورش کار تیمی و روحیه همکاری و فلسفه‏ی بهتر کردن شرایط توپ در هر ضربه از اهمیت بالایی برخوردار است.

3-  کنترل و هدایت توپ از اهمیت بالایی برخوردار است، به ویژه در ارسال با ساعد،  سرویس و آبشار؛ اهمیت مهارت در ضربه زدن به توپ زمانی بیشتر می‌شود که به این موضوع توجه کنیم که هر خطا در والیبال برای حریف امتیاز در پی دارد. اینکه در والیبال هر خطا برای حریف امتیاز در پی دارد، مفهومی به نام کنترل ریسک را ایجاد نموده است، به نحوی که بازیکن باید تشخیص دهد که در هر موقعیتی از چه نوع ضربه‌ای و چه میزان قدرت و ریسکی در ضربه به توپ به ویژه در حمله و سرویس استفاده کند.

4-  بازیکنان زمان زیادی برای ارزیابی شرایط بازی (بازیخوانی) و تصمیم‌گیری ندارند، پس بهترین بازیکنان والیبال، بازیکنانی هستند که در شرایط مختلف بازی بهترین تصمیم را می‌گیرند و از توانایی لازم برای اجرای اثربخش آن تصمیم برخوردارند. پس موضوعی که باید در پرورش و به اوج رسانی و انتخاب بازیکنان مورد توجه ویژه قرار داد، مهم‌ترین تکنیک والیبال یعنی ارزیابی و درک شرایط بازی و تصمیم‌گیری (توانایی حل مسأله) می‌باشد؛ که بهترین راه در پرورش آن تمرینات شبیه بازی، رقابتی و با تکرار بالا می‌باشد.

• چرخش و پست‌های تخصصی

طبق قوانین والیبال چرخش بازیکنان الزامی است؛ در نتیجه بازیکنان باید در همه مناطق زمین بازی کنند ( به جز لیبرو که فقط می‌تواند در مناطق 1، 6 و 5 بازی کند و نمی تواند در حمله، دفاع روی تور و سرویس حضور داشته باشد). در نتیجه همه بازیکنان باید مهمترین مهارت والیبال مهارت درک شرایط بازی و تصمیم گیری(درک مساله و یافتن راه حل) میباشد.درمرحله بعد بازیکن باید از توانایی لازم برای اجرای آن تصمیم برخوردار باشد.بدون پرورش توانایی بازیخوانی  ما در حال تربیت بازیکنانی هستیم که شاید تکنیک های پایه والیبال را بیاموزند ولی هرگز بازیکن بزرگی نخواهند شد مانند دانش آموزی که شاید عملیات مختلف ریاضی بلد است ولی نمیتوتند راه حل های مساله های مختلف را پیدا کند.

مهارت بالایی در سرویس، دفاع روی تور، حمله ( به جز پاسور)، توپگیری، ارسال پاس، ارسال با ساعد و ارسال با پنجه برخوردار باشند، تا تیم بتواند عملکردی روان و موفقیت آمیز داشته باشد.علاوه بر این والیبال دارای پست‌های تخصصی است که هر کدام نیازها و الزامات جسمانی، تکنیکی و حتی روانی خاص خود را دارد که گاه با هم تفاوت زیادی دارند: پاسور، لیبرو، مدافع میانی، دریافت کننده – مهاجم، بازیکن قطر پاسور یا پشت خط زن.

والیبال نیازمند بازیکنان تخصصی و همه کاره است؛ بازیکنانی که از مهارت پایه در همه تکنیک های والیبال برخوردار باشند و باتوجه به پست تخصصی خود در مهارت‌های ویژه‌ای به  خبرگی بالایی دست یابند. در نتیجه در فرآیند آماده‌سازی و پرورش بازیکنان، تا قبل از بلوغ باید روی پرورش بازیکنان همه کاره تمرکز نمود (استعدادسازی). پس از بلوغ باید بازیکنان را به تدریج در پست‌های مختلف تخصصی کرد ( استعدادیابی)، سپس آنها را در سیستم‌های سازمان یافته‏ی تمرینی و رقابتی قرار داد تا به تکامل رسیده و سپس به اوج عملکرد خود دست یابند ( اوج عملکرد و قهرمان‌سازی).